Terugkeer uit het Noorden

Schulden aflossen en opnieuw beginnen

[Recensie] Maja Wolny is een geboren Poolse en sinds 2003 woont ze afwisselend in België en Polen. Ze heeft een achtergrond als journaliste, columniste, museumdirecteur en boekhandelaar. Haar boeken verschijnen in het Pools en in het Nederlands. Ze debuteerde in 2008, Terugkeer uit het Noorden kwam begin 2020 uit.

Terugkeer uit het Noorden kent verschillende verhaallijnen. Een paar daarvan zijn wat kleiner, de belangrijkste daarvan speelt in de 17^e eeuw en gaat over Nicefor die een veelbewogen leven heeft gekend. Zijn vrouw is verkracht en vermoord, vervolgens heeft hij met enkele getrouwen wraak genomen. De Tsaar heeft hem ter dood veroordeeld. Hij kon gratie krijgen maar Nicefor moest daarvoor wel een hoge prijs betalen.

Dit thema van schuld, straf en opnieuw beginnen komt terug in de twee grotere verhaallijnen. Vlak voor de Eerste Wereldoorlog krijgt de ingenieur Michal Forys de kans op een lucratieve opdracht in Siberië. Hij grijpt hem met beide handen aan, voornamelijk omdat hij dan eindelijk een oude schuld kan aflossen. Er is een complicatie, een andere reden om zich schuldig te voelen. Michal heeft een buitenechtelijke verhouding, hij voelt zich schuldig tegenover zijn vrouw maar hij kan het niet verbreken. Die vrouw, Leo, heeft ook een nogal bewogen  verleden dat haar als een schaduw achtervolgt.

De belangrijkste verhaallijn speelt in het recente verleden. Olga Forys is daarin de centrale figuur en ook zij heeft iets uitgehaald waarover zij zich met recht schuldig mag voelen. Het had de dood van twee mensen tot gevolg, terwijl zij onbedoeld in leven bleef. Dat verleden probeert ze achter zich te laten met een lange treinreis, met de Trans Siberië Express naar het eindpunt. Die trein komt daar niet. Hij wijkt van de route af en in onherbergzaam gebied is er een groot ongeluk. Er zijn weinig overlevenden, maar Olga en twee mannen met wie zij in de trein bevriend is geraakt, komen er levend uit. Dan volgt een uitputtende reis, terug naar de bewoonde wereld. Eén van hen is Dirk, die op zijn beurt reden heeft om zijn verleden uit te wissen en opnieuw te beginnen.

Aanvankelijk lijken er geen verbanden te zijn tussen alle verschillende vertellingen, op de trein na. Langzaam maar zeker merk je in het vernuftig opgebouwde Terugkeer uit het Noorden dat die verbanden er wel degelijk zijn. Het zijn eerst kleine aanwijzingen, later worden de overeenkomsten duidelijker. De trein waarmee Olga reist strandt in een gebied dat te maken heeft met Nicefor. Tegen het einde wordt ook duidelijk dat dezelfde achternaam van Michal en Olga geen toeval is, ondanks dat de tijd waarin zij leven bijna een eeuw uit elkaar ligt. Er zijn andere overeenkomsten, zoals Olga die bij het verlaten van de trein een voetblessure oploopt die vergelijkbaar is met die van Leo, ongeveer een eeuw eerder in vergelijkbare omstandigheden.

De korte hoofdstukken wisselen elkaar snel af. Dat heeft als potentieel gevaar dat je de draad kwijtraakt en het overzicht tussen alle personen en hetgeen zij meemaken verliest. Het is een enorme prestatie van Maja Wolny dat je het spoor niet bijster raakt. De verschillende verhalen komen rustig op gang, de verschillende personages komen niet gelijk je blikveld in gestormd. Vooruit, je moet bij de les blijven, maar dat is bij dit boek niet heel moeilijk. Het helpt wel als je aantekeningen maakt, al was het maar om verbanden te kunnen leggen en overeenkomsten te vinden. Want die zijn er meer dan je denkt.

Terugkeer uit het Noorden is een meer dan geslaagde roman waarin op vernuftige wijze meerdere verhaallijnen aan elkaar worden geknoopt. Heerlijk boek dat mij zeer aangenaam heeft verrast!

—

Eerder verschenen op JKleest.nl