Woeste hoogten

Verwoestende liefde

Het heeft even geduurd voordat ik eraan toe was om Woeste Hoogten van Emily Brontë te lezen. Op mijn middelbare school deden sommige leraren en klasgenoten er enigszins laatdunkend over en blijkbaar had dat nogal wat invloed. Daarbij komt dat het naar de maatstaven van toen een relatief dik boek was. Als je dan ruim vijftig boeken in een jaar moet lezen als gevolg van de keuze voor een talenpakket dan vallen dikkere boeken eerder af. Ook toen was tijd beperkt beschikbaar. Het ligt ook aan Kate Bush. Haar single Wuthering Heights, destijds net uitgebracht en een enorme hit, versterkte het imago van dit boek. Wat een vergissing!

Denk nou niet dat ik er veel van heb geleerd want ook nu nog laat ik mij tot op zekere hoogte door anderen beïnvloeden. Mijn mening was in de loop der jaren al behoorlijk bijgesteld. Het laatste zetje om het te lezen werd gegeven door de onvolprezen podcast van Boeken FM (met onder andere Ellen Deckwitz en Joost de Vries) die kort geleden ruimschoots aandacht gaven aan de zusjes Brontë en hun bekendste werken.

[Recensie] In de kern gaat Woeste hoogten om een liefdesgeschiedenis die twee families verwoest. Het is om en nabij 1775 als de heer Earnshaw, eigenaar van Woeste hoogten en het nabijgelegen Thruscross Grange, van een reis terugkomt met een weesjongen. Ze noemen hem Heathcliff. De ontvangst is gemengd. Het jongetje Hindley is jaloers op alle aandacht die Heathcliff krijgt en hij pest hem vaak. Het meisje Catherine kan wel goed met hem overweg. Er gebeurt veel en van alles. Catherine en Heathcliff lijken hard op weg naar een huwelijk, maar dat loopt even anders. Heathcliff verdwijnt.

Een paar jaar later komt hij terug. Hij is veranderd van een verwaarloosde jongeman in een man die er verzorgd uitziet en over geld beschikt. Wat ze dan nog niet weten is dat hij de duivel in vermomming is. Rancune en wraakzucht zijn de kern van zijn persoonlijkheid geworden en niets en niemand ontziend zet hij dat om in daden.

Zo samengevat lijkt het niet heel bijzonder. Waarom heeft het dan toch de tand des tijds weten te doorstaan? Hoe komt het dat het een boek is dat vele andere auteurs en muzikanten heeft weten te inspireren? De thematiek is natuurlijk aansprekend. Het verloop van een liefde die diepe wonden slaat is misschien wel het voornaamste. Het ben ik te min gevoel van Heathcliff die transformeert in een wraakzuchtige duivel is een goede tweede.

Het zijn ook de onvergetelijke karakters die Emily Brontë heeft weten te creëren. Dit zijn hoofdpersonen die in je geheugen gegrift zullen blijven. De sfeer klopt, past helemaal bij het verhaal. De desolate omgeving van de moerassen in Yorkshire waar het leven, zeker toen, hard was en de weersomstandigheden heel grimmig konden zijn.
Het is ook de manier waarop het is verteld. Het is een raamvertelling. In de eerste hoofdstukken is de heer Lockwood de verteller. Vanaf het vierde hoofdstuk is het woord aan mevrouw Dean, eerst kamermeisje van Catherine en later de huishoudster van Heathcliff. Als zij haar verhaal heeft gedaan vertrekt Lockwood om na een aantal jaren weer terug te keren. Even is hij de verteller, waarna mevrouw Dean die rol weer oppakt en hij vervolgens weer het laatste deel voor zijn rekening neemt. Beide vertellers laten geregeld hun mening doorklinken en dat geeft de geschiedenis een extra dimensie. Woeste hoogten is ook een roman die het genre van de Gothic novel, toen nog niet zo oud, naar een hoger plan tilt.

Ook taalkundig valt er genoeg te genieten. Neem alleen al de slotalinea:

“Ik bleef daar nog wat talmen onder die weldadige hemel; ik keek naar de nachtvlinders die tussen de hei en de grasklokjes fladderden, luisterde naar de zachte adem van de wind door het gras en vroeg me af hoe iemand ooit kon denken dat een onrustige sluimering het deel zou zijn van wie sliep in deze rustige aarde.”

Alleen al dit slot is een bron van inspiratie gebleken. Neem bijvoorbeeld een toonaangevende band als Genesis. Op hun Album Wind and wuthering (!) staan achter elkaar twee nummers met als titels Unquiet Slumbers For The Sleepers…  en …In that quiet earth.

Er is één ding dat ik lastig vond. Het duurt even voordat je weet hoe het zit met de verschillende personages. Hiervoor is een eenvoudige remedie. Maak aantekeningen, vanaf het begin, herlees desnoods de eerste drie hoofdstukken (geen straf) en het komt helemaal goed.

Woeste hoogten is een magnifiek boek dat ik veel te lang links heb laten liggen. Maar goed, beter laat dan nooit, om maar eens een oude wijsheid aan te halen.

—

Eerder verschenen op JKleest.nl