Ambt Nederbetuwe Crimineel Signaat 1765-1802

Samenvatting

Ambt Nederbetuwe Crimineel Signaat 1765-1802

Dit twee en twintigste deel van de Serie Gerichtelijke Transcripties Nederbetuwe bevat de handelingen van het Hoogadelijk Landgericht van de Nederbetuwe in criminele zaken in de jaren 1765-1802. Het is een apart boek, gelet op het gegeven dat er ook een gewoon gerichtssignaat aanwezig is en het feit dat van veel criminele zaken aparte dossiers werden aangelegd. De inhoud van dit boek behelst enkel criminele zaken, met name de sententies en de dagvaardingen, de zogenoemde edictale citaties of indagingen die driemaal werden afgekondigd. Hierdoor kan geen volledig zicht worden verkregen op de criminele rechtspraak, daar de "kleinere" criminele zaken in het gerichtssignaat werden aangetekend. De reden om toch een apart crimineel signaat naast het gerichtssignaat aan te leggen, blijft onduidelijk.

Ondanks deze onvolledigheid is er wel een en ander op te merken. Zo is er een opvallende verschuiving in de zwaarte van de vonnissen. Naast kindermoord, waarop in 1775 nog de doodstraf volgde maar in 1802 geseling en tuchthuis, werden andere zware misdrijven bestraft met verbanning of tuchthuis, al dan niet met geseling. Dus de doodstraf werd in tegenstelling tot het verleden nog maar zelden toegepast. Wel werden er op 25 juni 1788 en 21 juli 1792 nog bij verstek doodvonnissen uitgesproken, maar die konden niet worden uitgevoerd omdat de veroordeelden niet in handen van de justitie waren.

Het hoogadelijk landgericht heeft gefunctioneerd tot de Franse tijd. Vanaf 5 oktober 1795 is er sprake van een nieuwe samenstelling en taakuitoefening als een schepengericht, met veel minder bevoegdheden. In die periode werden met name zaken behandeld tegen mensen die Oranjegezind waren en tegen landlopers.

Dr. Peter Dirk Spies (Amersfoort, 1955) promoveerde in 2017 aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn op de studie: De classis van Tiel 1579-1816. De gereformeerde kerk in de Nederbetuwe in het spanningsveld van politieke machten en maatschappelijke veranderingen. Hij is onder andere werkzaam geweest als hoofd van een afdeling archief, bibliotheek en documentatie, als theoloog binnen de Nederlandse Hervormde Kerk en als jurist in bestuursrechtelijke zaken. Daartoe volgde hij enkele archiefopleidingen en bekwaamde zich in bestuursrecht en paleografie. Zijn onderzoeksgebied en specialisatie betreft in het bijzonder de kerkelijke, rechtelijke en politieke ontwikkelingen binnen het voormalig Hertogdom Gelre.