Oog in oog met Gaia

Acht lezingen over het nieuwe klimaatregime

[Recensie] Sinds de publicatie van Wetenschap in actie in 1987 wordt Bruno Latour door zijn critici gezien als ‘academisch gevaarlijk’. De zelfbenoemde wetenschapsantropoloog betoogde namelijk op basis van zijn observaties in een biomedisch instituut dat ‘feiten’ niet worden ontdekt, maar sociaal geconstrueerd. Nu die boodschap dertig jaar later geïnstrumentaliseerd is door klimaatsceptici, komt de lantaarndrager van de deconstructie zelf in actie.

Het actuele maatschappelijke debat over klimatologische veranderingen wordt volgens Latour namelijk gegijzeld door aantijgingen van belangenverstrengeling en lobbyisme. Bovendien vinden debatten plaats in termen van ‘crises’, waardoor de structurele aard van veranderingen wordt gebagatelliseerd en men kan blijven hopen op technologische oplossingen. Volgens Latour is het dan ook hoog tijd om wanhopig te worden en te erkennen dat er aan het eind van de tunnel geen licht schijnt: de mensheid zit vastgeketend aan de aarde en is zowel dader als slachtoffer van de vergaande klimatologische ‘mutaties’. Om op mondiaal niveau stappen te kunnen zetten, moet de mens eerst haar fundamentele verwevenheid en lotsverbinding met de aardbol erkennen. Er is, anders gezegd, een nieuw klimaatregime nodig en dit boek biedt daartoe de eerste voorzichtige aanzet.

Oog in oog met Gaia is een fraai uitgegeven bundeling van acht lezingen, waarbij de vertalers er in zijn geslaagd de lichte ironie van de auteur te behouden. Voor kenners van Latours oeuvre is het boek een feest van herkenning: ’s mans theoretische rode draad waarbij ‘moderne opposities’ als ‘natuur versus cultuur’, ‘wetenschap versus religie’ en ‘structure versus agency’ worden geproblematiseerd, blijkt ook van toepassing op het klimaatdebat.

—

Eerder verschenen in Sociologie Magazine