"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De orde voorbij. 12 nieuwe regels voor het leven

Dinsdag, 13 april, 2021

Geschreven door: Jordan Peterson
Artikel door: Karl van Heijster

Een betere psycholoog dan schrijver

[Recensie] Jordan Peterson, klinisch psycholoog en hoogleraar aan de universiteit van Toronto, vergaarde in 2016 enige bekendheid dankzij zijn kritiek op een nieuwe Canadese wet, wet C-16. Deze stelde het strafbaar individuen niet aan te spreken met het door hen verlangde voornaamwoord (bijvoorbeeld ‘hij’ of ‘zij’, maar ook neologismen als ‘hen’ voor individuen die zichzelf als genderneutraal identificeren). Als de staat middels wetten een bepaald soort taalgebruik oplegt aan haar bevolking, dan is daarmee de deur opengezet naar het totalitarisme, aldus Peterson. Zijn kritische video’s op YouTube maakten hem geliefd bij sommigen en berucht bij anderen. 

In de jaren die volgden nam zijn bekendheid een vlucht. Zijn in 2018 verschenen 12 Rules for Life (in het Nederlands vertaald als 12 Regels voor het Leven) verkocht miljoenen exemplaren wereldwijd. Dat mag opvallend genoemd worden, want de scherpe politiek-filosofische kritiek waarmee hij doorbrak, speelde er slechts een marginale rol in. In zijn bestseller presenteerde Peterson zich als vaderlijke psycholoog die zijn lezers aanspoorde betekenis te geven aan hun leven door verantwoordelijkheid te nemen voor de problemen in hun directe omgeving. Een zelfhulpboek dus, zij het met een flinke dosis Jungiaanse archetypen en Bijbelexegese.

De Orde Voorbij, de opvolger van dat boek, presenteert twaalf nieuwe regels voor het leven, zoals de ondertitel belooft. Wie Petersons eerdere werk heeft gelezen, weet wat hij daarvan mag verwachten: een reeks (ogenschijnlijk?) eenvoudige leefregels die de psycholoog uitdiept middels bekende mythen en verhalen, persoonlijke anekdotes en psychologisch onderzoek. 

De leefregels zijn opnieuw vooral existentieel-psychologisch van aard: “Stel je voor wie je zou kunnen zijn en streef daar dan standvastig naar” (regel II), “Als oude herinneringen je nog steeds van streek maken, schrijf ze dan zorgvuldig en volledig op” (regel IX), “Wees dankbaar ondanks je lijden” (regel XII). Af en toe sijpelt de politiek toch zijn werk in: “Kraak niet achteloos sociale instituties of creatieve inzet af” (regel I) en “Laat ideologie varen” (regel VI). Maar de belangrijkste is ongetwijfeld: “Maak vlijtig plannen om de romantiek in je relatie te bewaren” (regel X).

Pf

Petersons onderbouwing van de regels hangt opnieuw aan elkaar van Jungiaanse archetypen en ideeën over de balans tussen chaos en orde. Dit alles verpakt in een kenmerkend gezwollen en naar sentimentalisme neigende schrijfstijl. Het is die stijl die het grootste obstakel vormt volledig van het boek te kunnen genieten. Zijn boek leest regelmatig als een transcriptie van zijn lezingen, compleet met tussenwerpingen. In spreektaal is dat geen probleem, maar op papier leest het voor geen meter. Dat, in combinatie met de abstracte aard van veel van Petersons ideeën, zorgt ervoor dat de mensen voor wie zijn leefregels misschien wel het meest nodig hebben, vroegtijdig af zullen haken. 

Maar aan de andere kant: in hoeverre moet je de ideeën achter Petersons leefregels begrijpen om ervan te kunnen profiteren? In zekere zin is juist de onderbouwing – soms prikkelend, soms een open deur – juist het minst interessante deel van het boek. Peterson is een betere psycholoog dan schrijver. Wie alleen de hoofdstuktitels tot zich neemt en een oprechte poging onderneemt om deze in zijn of haar eigen leven in de praktijk te brengen, zal al profiteren van de aanschaf van De Orde Voorbij. En dat voor een fractie van de prijs van een psychologisch consult. 

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles