Pest, hellevuur & de Engels-Nederlandse oorlogen
[Signalering] Eigenlijk begon het Londense rampjaar al in 1665 met de ontploffing van het oorlogsschip De London en de uitbraak van de pest. Die maakte duizenden slachtoffers per week en bleef afnemend actief in 1666. De grote brand brak uit op 2 september 1666, legde een groot deel van Londen plat en maakte tienduizenden dakloos. De Tweede Engels-Nederlandse oorlog in 1665 begon voor de Engelsen gunstig met de overwinning bij Lowestoft, maar eindigde in 1667 rampzalig met de tocht naar Chatham van Michiel de Ruyter. Een uitzondering was een aanval door Robert Holmes op Nederlandse schepen en de eilanden Vlieland en Terschelling, augustus 1666. In de Nederlandse geschiedschrijving kreeg dit pas recent aandacht maar als ‘Holmes’s Bonfire’ is het in Londen uitbundig gevierd. Over de pest, de brand en de oorlog is vaker gepubliceerd, maar niet eerder samen in één monografie.
Dit nieuwe boek is een feest voor de lezer. De empatische auteur baseert zich wel op bronnen maar komt niet met nieuwe analyses. Ze plaatst alles mooi in één context en gebruikt de geschriften van bekende Londenaars van toen, zoals de hoge marineambtenaren en dagboekaniers Samuel Pepys en John Evelyn, schrijvers en dichters als Margareth Cavendish en John Milton, geleerden als Christopher Wren, maar ook een gewone dokter en een bakker uit Pudding Lane. De lezer ervaart aan de hand van hun dagelijkse handel en wandel hoe de Londenaren de rampen ervoeren en ermee omgingen en hoe het rampjaar de aanzet bleek tot politieke, economische en intellectuele creativiteit.
Een paar dingen vallen op. Onder de getuigen die Rebecca Rideal opvoert zijn interessante vrouwen die een opmerkelijk belangrijke rol speelden in het openbare leven. Interessant is ook dat het denken over leven en dood nog zo doordrenkt was van religie dat niemand het raar vond om de samenloop van zulke rampen te beschouwen als een straf van God. En het is voor Nederlandse lezers interessant hoe Londenaren de oorlog met Nederland beleefden en hoe een Engelse historica die oorlog in 2016 een plaats geeft in een overzicht van het rampjaar 1666.
Twee opmerkingen: gelukkig worden alle hoofdrolspelers voor in het boek aan de lezer voorgesteld en vertelt een epiloog hoe het ze na 1666 is vergaan; het is wel jammer dat de inhoudsopgave zo eendimensionaal is, waardoor het boek moeilijk bruikbaar is als naslagwerk.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
