Het nieuws uit het laatste oorlogsjaar van dag tot dag
]Recensie] Van 1 september 1944 tot 2 september 1945 (de capitulatie van Japan) volgt dit boek de gebeurtenissen van dag tot dag. Het boek 75 jaar bevrijding 1944 – 1945mheeft dezelfde opzet als de bevrijdingsjournaals vorig jaar rond D-day en dit jaar op weg naar 5 mei. Per dag werd het nieuws gepresenteerd alsof het vandaag gebeurde. Die opzet sprak erg aan zo bleek uit de kijkcijfers en de formule bleek in staat om de afstand naar het verleden doeltreffend te overbruggen.
Dat gebeurt in het boek 75 jaar bevrijding 1944 – 1945 ook. Grote en kleine militaire operaties komen uiteraard aan bod zoals Market Garden en de Slag om de Schelde. Ook lokale strijd komt ruimschoots aan bod en dan blijkt dat er ‘dicht bij huis’ ook veel is gebeurd dat impact heeft op lokale mensen.
De focus is met name gericht op Nederland maar er is ook aandacht voor wat er in Nederlands Indië gebeurt. Daarnaast zijn er veel gebeurtenissen die het leven van mensen dichterbij brengen: oorlogsgeweld dat huizen verwoest waardoor mensen moeten vluchten, de aanvankelijke euforie in september 1944 omdat de bevrijding dichtbij leek te zijn, het toenemende gebrek aan voedsel met alle gevolgen vandien, verzet en verraad, liquidaties van Duitsers en ‘foute’, gevaarlijke Nederlanders en verzetsmensen die werden doodgeschoten. Dat laatste gebeurde ook in toenemende mate als vergelding.
De dagen van iedere maand worden voorafgegaan door een algemene inleiding die een overzicht geeft van het verloop van de oorlog en de gevolgen daarvan voor mensen in ons land. Een kaartje laat zien wat de vorderingen van de bevrijding zijn.
Enkele opvallende feiten waaruit de breedte van dit boek blijkt en die elders soms geen aandacht krijgen:
12 september werd het dorp Mesch in Limburg als eerste plaats bevrijd.
2 oktober vond de razzia in Putten plaats en werd het dorp grotendeels platgebrand. Het was de barbaarse vergelding voor een aanslag op Duitse militairen onderweg.
3 oktober komen 44 mensen om in een molen bij Westkapelle omdat de geallieerden de dijken bombarderen. Men wil daarmee de Duitsers verdrijven en zo de Westerschelde in handen krijgen, belangrijk om een vrije doorgang naar Antwerpen te hebben.
15 oktober is er een ruilbeurs voor kleding en huishoudelijke artikelen met een puntensysteem.
31 oktober wordt het Pas-op onderduikersdorp bij Nunspeet ontdekt. Door een list weten de meesten te ontkomen maar er worden ook onderduikers neergeschoten.
5 november komen 134 mensen om in het stadhuis van Heusden dat door de Duitsers wordt opgeblazen omdat de toren voor de naderende geallieerden als uitkijktoren kan functioneren.
16 november vindt de intocht van Sinterklaas in Middelburg in een pantserwagen plaats. Ook in andere plaatsen worden militaire voertuigen gebruikt.
29 december kopt Het Parool: “De hongertochten zijn begonnen!”
13 januari wordt er melding gemaakt van honden die zijn geslacht en wier vlees als lamsvlees is verkocht.
19 januari worden er recepten voor gerechten met suikerbieten gepubliceerd en 30 januari worden er tulpenbollen in gaarkeukens verwerkt.
27 januari wordt concentratiekamp Auschwitz bevrijd.
12 februari wordt Walraven van Hall geëxecuteerd; hij wordt wel ‘de bankier van het verzet’ genoemd omdat hij op geraffineerde wijze geld verkreeg om verzetsdaden te financieren.
23 februari is er een bericht over plunderingen en vernielingen door geallieerde soldaten.
3 maart bombardeert de RAF per vergissing de wijk Bezuidenhout in Den Haag. Het was de bedoeling om het Haagse Bos te bombarderen waar V2 installaties staan opgesteld.
7 maart vindt de aanslag op Rauter bij Woeste Hoeve plaats. 263 gevangen genomen verzetsstrijders worden als vergelding elders en ook ter plekke doodgeschoten.
21 maart wordt Hannie Schaft, ‘het meisje met het rode haar’, gearresteerd en wanneer de Duitsers ontdekken wie zij is, wordt zij geëxecuteerd.
24 maart wordt het eerste kievitsei dat in bevrijd Nederland wordt gevonden, per vliegtuig naar Londen gevlogen en aan koningin Wilhelmina aangeboden.
4 april worden brandnetels en paardenbloemen als groente aanbevolen.
19 mei keren 18 mannen met bus die zij op de kop hebben getikt terug uit concentratiekamp Dachau.
28 mei vindt een inzameling van zwembroeken plaats, bestemd voor Canadezen.
15 juni is de oorlogsschade aan huizen bekend: 90.000 huizen zijn verwoest, 50.000 huizen zijn zwaar beschadigd. Daarom wonen er in Zeeland mensen in bunkers.
26 juni wordt het tijdelijke monument op de Dam onthuld.
28 juni vindt in Amsterdam een défilé plaats met praalwagens. Daaronder bevinden zich ook wagens die concentratiekampen verbeelden, compleet met gevangenen in gevangeniskledij.
7 juli keert De Nachtwacht terug in het Rijksmuseum. Het schilderij is gedurende de oorlog op verschillende plaatsen geweest en kwam uiteindelijk in de Sint Pieterberg in Limburg terecht.
23 juli is Oosterbeek het décor voor de film Theirs is the glory, over de Slag om Arnhem.
31 augustus wordt in Amsterdam het spektakelstuk Het drama der bezetting opgevoerd. Het doel van de makers is: ‘de toeschouwers een onuitwisbare indruk te geven van de tragische strijd van een klein maar onverschrokken volk, dat wel tijdelijk geknecht kon worden door barbaarse overmacht, maar dat zich nooit heeft laten beroven van zijn geloof in de zekerheid van de overwinning van het recht’. Het lot van Joodse Nederland kwam in dit stuk amper voor.
Dit indrukwekkende boek brengt de oorlog echt dichtbij. Hoewel het bestaat uit een bundeling van losstaande berichten bestaat er toch een innerlijke samenhang. Met elkaar vertellen al deze nieuwsfeiten de diverse aspecten van de oorlog in haar militaire en vooral menselijke kant. De lezer raakt dan ook onder de indruk van hetgeen burgers hebben moeten doorstaan.
Een belangrijk en waardevol boek in dit herdenkingsjaar!
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
