"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

A is van Os

Zaterdag, 13 oktober, 2018

Geschreven door: Bette Westera
Artikel door: Jaap Friso

De letters zeggen te weinig over taal

[Recensie] Waar komen onze letters vandaan is de ondertitel van A is van Os en Bette Westera duikt de geschiedenis in met een inleidend historisch verhaal dat is opgeschreven als een tijdreis. “Je sluit je ogen en als je ze weer opendoet, ben je in de Sinaïwoestijn”.  Je wordt met een karavaan de rots in gevoerd om de inscripties in de rotswand te zien. Een wat omslachtige manier om de lezer kennis te laten maken met hiërogliefen. Onze letters gebaseerd op Fenicisische tekens die rond 1000 voor Christus werden gebruikt dat weer is ontstaan uit het Proto-Sinaïtisch. Vervolgens pasten de Grieken de letters nog wat aan en gingen de Romeinen er op hun beurt weer mee aan de haal en zo ontstond het alfabet dat wij nog steeds gebruiken.

De letters worden door Westera op een rijtje gezet en dat is het interessantste deel van dit boek, vooral door de bijzondere manier die typografisch ontwerpbureau Autobahn hanteert. Op de rechterbladzijde staat het oudste schrift uitgebeiteld in een steen, daarnaast zien we de verschillende schriften op een rijtje. Zo leren we dat de A inderdaad van Os is, het tongetje van het dier (“Hij trekt de zware ploeg door de diepe klei”)  is de oorspronkelijke letter die Alef heette en via Alfa onze A is geworden. Westera geeft een eigen betekenis aan iedere letter. De T is een merkteken, de R een hoofd en de K is van handpalm. Zo reizen we bijna het hele alfabet door en leren dat de G, J, U, V, W, X en Y pas later zijn ontstaan.

Natuurlijk wordt ook ingegaan op andere schriften (onder andere Japans, Arabisch, Kazachs) maar dat is nogal summier. In deze tijd van emoji’s en een afnemende interesse voor taal, is het pure winst om bij de oorsprong van ons alfabet stil te staan. Maar er worden een paar vreemde en onevenwichtige keuzes gemaakt waardoor de inhoud al met al wat te mager is. Als geschiedenisboek is niet compleet genoeg en over taal zegt het weer te weinig. Waarom zoveel aandacht voor de afkomst van die letters in de inleiding, in plaats van dieper in te gaan op de letters zelf en hun functie in de taal? Wat schieten we ermee op om te weten dat de L van Lasso is en oorspronkelijk Lamed heette? De Q is trouwens van Aap, leuk weetje hoor, maar dan?  Of wil Westera kinderen die later Grieks en Latijn in hun pakket hebben alvast op voorsprong zetten?

Als kijkboek  is A is van Os  bijzonder. In de steunkleuren blauw en oranje zet Autobahn in strakke lijnen en in een consequente vormgeving het alfabet neer. Het ziet er prachtig verzorgd uit maar ook wat klinisch en afstandelijk, al zal dat een kwestie van smaak zijn. Het gevoel dat overblijft: een fragmentarisch boek met veel aardige informatie, dat echter te weinig inzicht geeft in onze taal.

Boekenkrant

Eerder verschenen op Jaapleest