"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Aan de vrouw

Vrijdag, 11 februari, 2022

Geschreven door: Joris-Karl Huysmans
Artikel door: Roeland Dobbelaer

Zin of onzin

[Column] De afgelopen december en januari waren mijn Joris-Karl Huysmans maanden. Ik vind het heerlijk om me een paar maanden lang te verdiepen in een auteur, wetenschapper of kunstenaar die ik nog niet ken. Ik heb altijd wel een paar van deze projecten lopen. Bijlezen, inlezen, me een oeuvre meester maken. Zo las ik een paar jaar geleden in korte tijd vijf boeken van John Steinbeck. Thomas Mann gaat wat langzamer, elk jaar een boek. Deze zomer was Frida Kahlo aan de beurt, ik las diverse boeken over haar leven en werk en bezocht de Amstelveense tentoonstelling. Die in Assen staat nog op de lijst. De afgelopen tijd heb ik me dus verdiept in de Franse schrijver van het naturalisme en decadentie, Huysmans. Het grappigste boek wat ik van hem las was En ménage, vertaald door Martin de Haan en Rokus Hofstede als  maken, een podcast over literatuur. Ik luister graag naar deze onderhoudende podcast, vooral Chrétien heeft een scherpe blik op boeken en schrijvers, maar de heren mopperen wel behoorlijk wat af. Ook omdat een van de hoofdpersonen in En ménage een bijna naamgenoot is van Breukers, was in mijn hoofd de vergelijking snel gemaakt.

Hoe dan ook, En ménage is eigenlijk een ode aan de vrouw. In tegenstelling tot al die naturalistische romans, geschreven door andere mannen in de 19de eeuw, waarin vrouwen als passieve tobbers werden afgebeeld (Madame Bovary van Flaubert, Anna Karenina van Tolstoj,  Nana van Emile Zola en dichter bij huis Eline Veere van Couperus etc.) voert Huysman sterke en handelende vrouwen op. Huysmans vrouwen pakken aan, verzorgen het huis, verstellen de kleren, kunnen goed koken en bovenal vertroetelen ze de heren waar het maar kan. Huysmans heeft zelf een lange tijd samengewoond, begreep ik, met zo’n wondervrouw die hem in die periode een fijn leven bood. De mannen daarentegen zijn sukkels, lanterfanters, nietsnutten, die hun grootste werken (romans en schilderijen) maar uitstellen en uitstellen. Langzaamaan realiseren ze zich dat hun tijd al voorbij is. Ze zullen nooit schitteren, nooit naam maken, en moeten kiezen voor een eenvoudig baantje om aan geld te komen en samen te kunnen wonen met een burgerlijke doch lieve dame die hen het leven aangenaam maakt.

Huysmans boek zit vol grappen en grollen en is een fraaie parodie op het kleinburgerlijke bestaan van de gewezen student die als jongeman niet kon kiezen tussen de revolutie en het leven van de bon vivant en daardoor tot niets kwam. Een paar jaar later koestert hij ingekakt zijn dikke buik, vetgemest door een zorgzame vrouw.

Boekenkrant

De Franse schrijver Michel Houllebecq is een grote bewonderaar van Huysmans. Voor zijn roman Soumission (Onderworpen) putte hij volop uit En ménage. Houllebecq schrijft ook over een man die er van droomde om grootste daden te verrichten, het gaat om een universitair docent gespecialiseerd, je raadt het al: in Huysmans, maar aan die daden niet toekomt. Ook in de liefde wil het maar niet lukken. Soumission gaat pagina’s lang over En ménage. Hele stukken worden geciteerd. De hoofdpersoon droomt van wat hij een ‘stoofpotjesvrouw’ noemt. En uiteindelijk gaat ook deze hoofdpersoon overstag en kiest hij voor het huwelijk, niet een katholiek huwelijk. Nee Frankrijk is inmiddels islamitisch geworden en voor de traditioneel ingestelde man heeft de islam als voordeel dat je meerdere droomvrouwen mag hebben.

Huysmans en Houllebecq, een mooi stel mannen bij elkaar. Die had ik wel met elkaar in gesprek willen zien. Maar dan natuurlijk wel in tegenwoordigheid van een hedendaagse vrouw die ze flink op hun nummer had gezet. Want laten we wel wezen, mannen hebben tegenwoordig niet zoveel meer te kiezen. Tegenwoordig bepalen vrouwen zelf wel met wie ze hun leven leiden. Zowel En ménage als Soumission lijken boeken van ouderwetse mannen en misschien wel ook voor ouderwetse mannen. Maar toch is Soumission uiteindelijk traditioneler dan En ménage. De vrouwen van Huysmans zijn stukken feministischer dan die in de ruim honderd jaar jongere roman van Houllebecq en daarom is Huysmans roman veel beter te verteren dan deze van Houllebecq. Huysmans laat André tegen Cyprien zeggen: Zo is het nu eenmaal. […] Jij vindt het grappig, omdat je me vaak de spot hebt horen drijven met mensen die gingen hokken. Dat bewijst maar één ding, lieve vriend, namelijk dat geen enkele man slim en geen enkele man sterk is als het om vrouwen gaat.” En zo is het maar net.

Mijn leraar Nederlands op de middelbare school, tevens gepromoveerd filosoof en Heideggeriaan, Geeris van den Boomen (ik hoop dat ik zijn naam goed spel) zei regelmatig in de klas: “Als jongmens moet je kiezen in het leven. Tussen de zin (lees: wetenschap, filosofie, God) en de onzin (lees: Sex & Drugs & Rock & Roll). Maar de meeste mensen kiezen uiteindelijk voor het gezin.” Ik herken me zeer in dit beeld. Zin in het leven is er mogelijk wel helemaal niet, het ruige adolescente leven was ik rond mijn dertigste wel beu. Volgende maand 25 jaar getrouwd, vier prachtige kinderen, had het ouderschap voor geen goud willen missen. Geeris had gelijk, nog dank voor het advies. En mijn buik, dat valt nog best wel mee, althans dat vind ik zelf.

Eerder verschenen in Bazarow Magazine