Het bestaat, moslimfeminisme
De bundel Activisme, feminisme en islam geeft stem aan moslima’s in Nederland en Marokko.
[Recensie] “Het moslimfeminisme is in Nederland nog niet erg bekend.” Met veel gevoel voor understatement poneert Karen Vintges, docent sociale en politieke filosofie aan de Universiteit van Amsterdam, deze stelling in de bundel Activisme, feminisme en islam, die zij mede geredigeerd heeft. In Nederland wordt veel over moslima’s gesproken en weinig naar hen geluisterd. Zoiets als moslimfeminisme lijkt daardoor onbestaanbaar. De auteurs van Activisme, feminisme en islam bieden tegenwicht tegen deze onjuiste gedachte. Hun doel is het om de stemmen van Marokkaanse en Marokkaans-Nederlandse vrouwen te laten horen. Met onder meer bijdragen van verschillende Marokkaanse academici lijkt deze opzet geslaagd. Zo zijn er artikelen over Marokkaans feminisme, over Marokkaanse politieke en sociale verhoudingen, maar ook wordt het levensverhaal van een migrantendochter verteld en zijn er verslagen van rondetafelgesprekken tussen Marokkaans-Nederlandse vrouwen.
Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel inventariseert stromingen binnen het feminisme in Marokko. Als om te benadrukken dat het feminisme geen eenduidige grootheid is, heeft dit deel de titel Feminisme in Marokko gekregen. Zo is het seculiere feminisme duidelijk onderscheiden van het islamitisch feminisme, dat ontstond als reactie op toenemend islamisme. Interessant is het dan om de kijk op polygamie van beide stromingen te vergelijken. De seculiere stroming neemt afstand van polygamie, waar vertegenwoordigers van de islamitische stroming benadrukken dat er situaties zijn waarin polygamie in het voordeel van de betrokken vrouwen kan zijn.
In het tweede deel van het boek, Meerstemmig feminisme: ideeën en perspectieven, werken de auteurs het islamitisch feminisme in Marokko verder uit. Ook is er aandacht voor vrouwelijke heiligen binnen de soefi-islam. Deze vrouwen gaven vorm aan hun eigen leven en verwierven
maatschappelijk aanzien. Daardoor dienen zij nog steeds als inspiratiebron voor veel vrouwen. Ten slotte is in dit deel – terecht – een
artikel gewijd aan de Grande Dame van het Marokkaans feminisme, de in 2015 overleden Fatima Mernissi. Interessant genoeg was zij in haar
jonge jaren een voorvechter van het seculiere feminisme en werd zij in haar latere jaren juist een boegbeeld van het islamitisch feminisme.
In het derde deel van het boek verschuift de focus van Marokko naar Nederland. Marjo Buitelaar, hoogleraar hedendaagse islam aan
de Rijksuniversiteit Groningen, reflecteert op het levensverhaal van een migrantendochter. Een volgend artikel biedt de weerslag van een
aantal rondetafelgesprekken met Marokkaans-Nederlandse vrouwen. Enerzijds vertellen deze vrouwen hoe het is om tussen twee culturen
te leven, anderzijds weten ze duidelijk te maken dat er veel meer is dat hun identiteit bepaalt. Alle artikelen laten zich goed op zichzelf lezen. Toch is de redactie erin geslaagd om de bijdragen tot een eenheid te smeden, door een aantal thema’s te laten terugkeren. Centraal staat de agency (zeggenschap over hoe je je leven vormgeeft) van vrouwen. Een ander terugkerend thema is de ijtihad, de voortgaande (her)interpretatie van de islamitische bronnen, die, hoewel traditioneel voorbehouden aan mannen, de vrouwen zich toe-eigenen. Alles bij elkaar laat het boek goed zien hoe Marokkaans-Nederlandse vrouwen vorm geven aan hun leven en welke rol religie, feminisme en activisme daarin spelen.
—
Eerder verschenen in Volzin
