Veelheid aan stemmen in de Afrikaanse gemeenschap
[Recensie] Twee jonge Afrikanen belanden in het koloniale leger van Duits Oost-Afrika aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, de ene per ongeluk, de andere uit overtuiging, omdat hij gelooft dat de Duitsers het land werkelijk zullen beschaven. Om deze Hamza en Ilyas draait het in Afterlives van Abdulrazak Gurnah, in 2021 de winnaar van de Nobelprijs voor de literatuur. De belangrijkste bijrollen zijn voor Ilyas’ zuster Afiya en Khalifa, een administrateur in een niet nader genoemde havenstad in wiens huis de andere drie personages bij toerbeurt belanden.
Het plot, over hoe Ilyas zijn zuster toevertrouwt aan Khalifa, als hij naar de oorlog gaat, en hoe Hamza bij Khalifa in huis belandt en verliefd wordt op Afiya, is niet zo heel belangrijk (al heeft Gurnah af en toe een kunstgreep nodig om het rond te breien). Het gaat om de tekening van het koloniale tijdperk in wat nu Tanzania heet. Gurnah kiest het Afrikaanse perspectief, maar maakt er een genuanceerder verhaal van dan een strijd tegen overheersing.
Drilsergeant
Je kunt niet zeggen dat de historische context alleen de achtergrond is voor een liefdesgeschiedenis. De context is meer dan relevant. Maar Gurnah waakt ervoor de koloniale machthebbers de dominante rol in het verhaal te gunnen, alsof het uiteindelijk allemaal om hen en hun misdragingen draait. Het gaat om de veelheid aan stemmen in de Afrikaanse gemeenschap. Wat mij opviel is de nadruk die Gurnah legt op schrijven als een motor van emancipatie. Het is de taalvaardigheid die de hoofdpersonen voortstuwt in het leven.
Gurnah is een verteller pur sang. Geen ‘show don’t tell’ voor hem. Hij grijpt de lezer binnen een paar pagina’s bij de lurven en sleurt hem door het overvolle verhaal heen, zoals de drilsergeant, Gefreiter Haidar al-Hamad, dat doet met de nieuwe recruten aan het begin van het boek. Geen genade! Doorlezen, hup, hup, hup!
—
Eerder verschenen op Christian Jongeneel
