Kliko’s maken bokkesprongen
Afvalstillevens, het prettig-weerbarstige fotoboek van kunstenaar Jos Houweling (1943) maakt de titel geheel waar. Rommel, vullis, afval in alle verschijningsvormen. En zelfs nog meer.
Dit is de alledaagse, keiharde en ongefilterde werkelijkheid; iets waarvoor cultuurintellectuelen de term ‘vernaculair’ bedachten. Dat is een opluchting. Zonder schuldgevoel mag je je dus verlustigen aan verzamelingen weggegooide kauwgomkauwsels, 40 jaar oude sexshop-etalages en wc-potten waarop men uitgekakt is.
Soms is er geen bal op tv. Wat moet je dan? Raam omhoog schuiven, kussentje op de vensterbank en ongestoord kijken wat er beneden op straat gebeurt. Niet veel, gewoon zoals altijd: leuk zat. Nog leuker: vraag moeder-de-vrouw haar raam ook te openen en mee te kijken. Ziejijwatikzie? Jos Houweling wel. Ergens in de jaren zeventig legde hij in zwartwit zulke uit-het-raam-kijkers vast, maar ook de deurbellen, naambordjes en briefjes ernaast.
Houweling, met een enorme staat van dienst in het kunstvakonderwijs, verkent graag het grijze gebied tussen anti-kunst en kitsch (“naakt met een viool”). Verder bedacht hij fenomenen als zelfbouwtaartkunst, 1 uur-exposities en 1-minuutvideo’s,
Houweling registreert wat hij in het wilde weg aantreft. Nou wacht even, dat zou suggereren dat hij maar wat ongestructureerd wat aanrotzooit. En dat is niet zo, behalve van die rotzooi dan.
Hij kijkt juist zeer geordend; op het maniakele af. Daar begon hij al in 1975 mee, voor zijn fameuze 700 centenboek. Nadat reclamemaker Erik Kessels in 2014 enkele vintage Houweling-collages op het fotofestival van Arles exposeerde, kocht het Centre Pompidou in Parijs zijn volledige beeldarchief als “fotografisch meesterwerk van de jaren zeventig”. De vroege zwartwit collages kijken wel wat op de toen verantwoorde conceptuele fotosequenties maar ze zijn daarentegen wèl om te lachen.
Wie erop let – en dat gaat vanzelf als je het boek met Houwelings blik bekijkt – ontdekt de platte schoonheid van opengescheurde of volgepropte lichtblauwe plastic vuilniszakken. Neem dan een kliko, ben je overal vanaf. Nou… als ze geleegd zijn, zien ze hun kans schoon. Ze maken bokkesprongen, vallen jolig tegen en over elkaar. Als kliko’s konden grinneken zou je dat horen.
Iets anders: afdekhoezen om scooters, motoren, auto’s. Nooit passen ze. Altijd maar wapperen waardoor die hoezen zich tot zachte sculpturen opblazen. Dat we er iets moois inzien komt natuurlijk door Christo die gebouwen en landschappen verpakte. Hij raakte weer geïnspireerd door Man Ray’s met een bruine deken omwikkelde, ondefinieerbaar apparaat, getiteld: Het mysterie van Isidore Ducasse.
Maar – net als bij Wim T. Schippers – doet Houweling niet aan artistieke mystificatie. Kijk, die net iets anders verkleurde rooiige kratjes die nu ook als fietsmandje fungeren. Why? Over fietsen gesproken: Houweling kan zich erg opwinden over fietstassen. Hoe komt dat het verstandige vrouwen in zijn woonplaats Amstelveen juist zo los gaan met fietstassen? Waarom moeten fietstassen nu allemaal zo jolig gedecoreerd zijn? (Bij Wim T. Schippers’ Sjef van Oekel op tv werd tenminste nog ordentelijk in gewone bruine fietstassen gebraakt.)
Houweling serveert afgesneden plakjes werkelijkheid. Hij ordent het soort alledaagsheid waarop ontwerpers en stadsplanners geen greep hebben. Huiskamerramen in zestiger jaren nieuwbouw: luxaflex, vitrages. Hetzelfde saai maar toch net altijd wat anders.
Op een ervan is het gordijn niet dicht. In het raam zie je een oudere heer geflecteerd, camera in de aanslag. Grijp niet in, laat hem rustig begaan, bel zeker niet de politie in uw woonplaats of tijdelijke verblijfplaats. Want anders krijg je een kleurrijke verwensing van achterin het boek toegeslingerd.
“Jij teen zonder been. Ik sla je een nekvagina. Ik weet waar je huis woont. Ik zweer ik ga nu naar je huis toe.”
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Tegelijk verschenen bij de uitgever van Jos Houweling:
– Bal&voet; voetbalcollages
– Portretcatalogus; fotocollages
Bestellen: info@voetnoot-publishers.nl. www.voetnoot-publishers.nl
Jos Houweling in gesprek met Jan Pieter Ekker (Het Parool), woensdag 20 juni van 19:30 tot 21:30 uur bij Athenaeum Boekhandel, Spui 14-16, 1012 XA Amsterdam (gratis, aanmelden: https://www.athenaeum.nl/aanmelden/aanmelden-voor-jos-houweling/)
