De man en zijn oorlog
[Aankondiging] Onlangs verscheen het tweede deel van de biografie van Adolf Hitler geschreven door de Duitse historicus Volker Ullrich. Voor wie het eerste deel, Adolf Hitler. Opkomst, gelezen heeft zal mogelijk naar dit afsluitende deel uitgekeken hebben. Opkomst verscheen in 2013 en behandelt het leven van Hitler tot aan de viering van zijn vijftigste verjaardag in 1939, enkele maanden voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Op deze website kan je een interview met de auteur lezen van Maarten Muns (van 13 september 2017) over dit deel.Het tweede deel, met de ondertitel De jaren van ondergang 1939-1945, maakt het portret af.
Twintig jaar geleden schreef de Britse historicus Ian Kershaw eveneens een tweedelige biografie van de dictator. Toen werd gedacht dat daarmee de definitieve beschrijving van het leven van de man wel vastgelegd was. Het boek kreeg bij zijn heruitgave in 2012 dan ook de titel Hitler, de biografie. Nog steeds geldt het als een standaardwerk.
De laatste jaren is er echter nog zoveel meer onderzoek gedaan en zijn meer gegevens bekend geworden. Zo kon Kershaw bijvoorbeeld nog geen gebruik maken van de aantekeningen van Rudolf Hess. Aan het begin van dit decennium was er daarom zeker reden om een nieuwe biografie te schrijven. Algemeen werd het eerste deel van Volker Ullrich geprezen om zijn gedetailleerde beschrijvingen. Reden om met hoge verwachtingen uit te kijken naar dit tweede deel.
Ullrich schetst daarin het karakter van Hitler als een man met grote talenten, maar ook als een gokker die altijd ging voor de hoogste inzet. Toen hij, na de mislukte belegering van Stalingrad wist dat de oorlog niet meer te winnen was, vroeg hij zich geen moment af of hij, in het belang van zijn soldaten en de Duitse bevolking, nog door moest gaan met de oorlog. Wie hem daar op aansprak, kon rekenen op minstens een driftbui.
In dit deel ook aandacht voor de uitroeiing van joden en andere groepen. Hitler heeft nooit schriftelijk bevel gegeven tot deze genocide. Dat is niet nodig, verkondigt Ullrich. Vanaf het uitkomen van Mein Kampf had hij voldoende duidelijk gemaakt wat er moest gebeuren. Wat dat betreft legt Ullrich een zware verantwoordelijkheid bij de Duitse en Oostenrijkse bevolking. Dit sluit aan bij zijn visie in het eerste deel. Toen beschreef hij hoe snel een democratie gedoemd is en verdwijnt wanneer rechtsstaat en morele waarden aan de kant gezet worden. Ook toen gaf hij aan dat volgers van de dictator daarbij essentieel zijn.
Ullrich eindigt het boek met Hitlers einde, geënsceneerd als een opera van Wagner. Zelfkritiek was nooit Hitlers sterke punt. Hij voelde zich dan ook door anderen verraden.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
