Duitser. Nederlander. Europeaan (1905-1970)
[Recensie] Alfred Mozer vluchtte in 1933 uit nazi-Duitsland naar Nederland en werd actief in de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Hij zat tijdens de oorlog ondergedoken en werd daarna Nederlander. Hij ijverde als internationaal secretaris van de PvdA voor een verenigd Europa, van 1958 tot 1970 als politiek adviseur en kabinetschef van Eurocommissaris Sicco Mansholt. In 1972 brak Mozer met de PvdA, omdat hij zich ergerde aan het gebrek aan kennis en realiteitszin van Nieuw Links. De partij op haar beurt vond hem een Kalte Krieger, maar verleende hem in 1990 postuum eerherstel met de Alfred Mozer Stichting. Deze ondersteunde na de val van de Berlijnse Muur de democratische krachten in Midden- en Oost-Europa.
Weller geeft veel context over de tijd en omgeving, waardoor deze biografie veel meer is dan een levensbeschrijving van een verdienstelijke journalist en politicus. Zo wordt duidelijk dat de socialistische machtsovername in het verslagen Duitsland na de Eerste Wereldoorlog de jonge socialist Mozer een levenslange afkeer heeft bezorgd van eenieder die ‘het systeem’ met geweld omver wil werpen, of die nu links of rechts was. Mozer verzette zich als journalist dus tegen het nazisme, waardoor hij zijn geboorteland moest ontvluchten. In Nederland suggereerde hij in april 1940 een Amerikaanse journaliste die NSB-leider Musert zou interviewen dat ze moest vragen: Wat doet u als de Duitsers komen? Musserts antwoord dat hij zich dan niet zou verzetten, zette hem te kijk als potentiële landverrader en leidde tot opschudding, wat Mozer had bedoeld.
Weller onderscheidt drie rode draden in Mozers leven en werk: zijn verdediging van de democratische rechtsstaat tegen bedreigingen van zowel uiterst rechts als uiterst links (na 1945 vooral door de Sovjet-Unie); zijn voortdurende vrees voor een nationalistische terugval in Duitsland; en zijn streven naar Europese eenwording om een herhaling van twee wereldoorlogen te voorkomen. Hij streefde die doelen onvermoeibaar na, met humor maar ook met onvermijdelijke conflicten. Hij verkeerde op vriendschappelijke voet met de koninklijke familie. Mozer steunde nadrukkelijk het huwelijk van Beatrix met Claus von Amsberg (sommige Nieuw-Linksers ageerden ertegen). Toen ze later koningin was, heeft Beatrix in 1985 persoonlijk een borstbeeld van Mozer gemaakt voor het nieuwe Euregiogebouw aan de Nederlands-Duitse grens.
Wellers boek is een zeer toegankelijke bijdrage aan de Nederlandse en de Europese geschiedenis van na 1945. De uitgave is perfect verzorgd, met instructieve en verhelderende illustraties.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
