"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Alle verhalen

Vrijdag, 20 december, 2019

Geschreven door: Leonora Carrington
Artikel door: Marjon Nooij

Surrealisme van de bovenste plank

Alle verhalen zijn waar,
alleen zijn ze misschien niet echt gebeurd.

[Recensie] Leonora Carrington schilderde en schreef haar verhalen. Eerder gaf Uitgeverij Orlando de novelle Beneden uit. Hierin beschrijft ze de verstikkende periode dat ze opgenomen was in een psychiatrisch ziekenhuis. De bundel Alle verhalen is één van de zes titels die zijn opgenomen in de Herfstactie 2018 van Schwob.

De verhalen in dit boek hebben allemaal veel expressie, iets mysterieus, soms iets sprookjesachtigs, met een flinke zweem magisch realisme. De rode lijn in deze verhalenbundel is zonder twijfel het surrealisme. Hierover wordt gezegd dat het de belevingen weergeeft en het innerlijke van de auteur blootgeeft. Haar roerige leven en trieste ervaringen hebben hun stempel nagelaten op het werk van deze kunstenaar. Te beginnen bij de prachtige cover, die een deel weergeeft van een schilderij van Carrington, dat ze schilderde op ongeveer twintigjarige leeftijd, tussen 1937 en 1938. Pas omstreeks 1976 kwam dit schilderij onder het stof vandaan.

Zelf noemde ze het Self portrait, maar het is ook wel bekend onder de titel The inn of the dawn horse en werd het symbool van de kunst van vrouwen uit de twintigste eeuw.

Dieren met de meest vreemde eigenschappen spelen een grote rol in de verhalen. Wat regelmatig terugkeert zijn het thema’s ‘hyena’ en ‘paard’ als alter ego. Ze verwerkt vele eigen ervaringen in de verhalen. Zo heeft Elena Poniatowska (1932) een biografie over haar vriendin Carrington geschreven en daarin beschrijft ze voorvallen die ook in deze verhalen terugkeren. Zelf beweerde Carrington altijd dat haar verhalen autobiografisch zijn. Ze fabuleert er lustig op los in haar hallucinante verhalen.

In het verhaal De ovale dame gaat de ik-figuur naar binnen bij een dame, Lucretia genaamd. Bij haar op zolder staat een hobbelpaard met de naam Tartar en deze heeft een hekel aan de vader van Lucretia, net als zijzelf. Dan verandert ze in een sneeuwwit paard en krijgt ze gedwongen een bit tussen de tanden, omdat ze kabaal maakt met haar dartele sprongen.

Dit voorval komt op de volgende manier terug in de biografie;

”Ik ben een paard, mama, dat weet ik. Ik ben van binnen een paard.
[…] Ik ben een paard verkleed als meisje.’
Tataar is een houten paardje waarop ze al van kleins af aan een paar keer per dag gaat rijden. ‘In galop, in galop Tataar.’ […] ‘Kom er nu maar af, Prim, (zo noemde de Nanny haar tt) zegt Nanny. ‘Nu is het wel genoeg. Als je er niet af komt, doet je vader straks nog het bit in je mond om je te laten stoppen.’
De kinderen van Harold Carrington zijn bang voor hun vader.”

In Carringtons jeugd is het de Nanny die de kinderen verhalen vertelt, die meestal een surrealistisch tintje hebben, zoals het welbekende Alice in Wonderland en Gullivers reizen. Het is de invloed van dit soort verhalen die ook duidelijk herkenbaar is in Alle verhalen. Ze geven me de associaties van het me bewegen in de wereld van de schilder Jheronimus Bosch (1450 – 1516).

Het verhaal Witte konijnen heeft de exentrieke, eigenzinnige Carrington geschreven na een ervaring in New York. Ze wordt gevraagd om bij een aan lepra lijdende overbuurvrouw binnen te komen die honderden vleesetende konijnen blijkt te hebben. Wanneer zij en haar man Lazarus haar vragen of ze bij hen wil blijven, vlucht ze weg en ziet op het moment dat ze nog even omkijkt, nog nét dat de vingers van de vrouw loslaten wanneer ze naar haar wuift.

Personages die ze beschrijft hebben allemaal uiterlijk iets bijzonders, zoals vreemde kleding, kleuren of huidskleur.

“Op een benauwde, zwoele lentemiddag rustte monsieur Cyril de Guindre elegant op zijn ijsblauwe sofa. Bewegend als een lome slang speelde hij met zijn kat. Ondanks zijn leeftijd was hij zeer knap.

‘Hij heeft het gelaat van een albino orchidee,’ zei zijn goede vriend Thibaut Lastre. ‘Zijn gulzige violette mond lijkt op een giftige bijenorchis gevormd naar een maaninsect, en noem mij eens het zeldzame dier met een vacht die aan zijn lokken kan tippen?’

Thibaut […] had een goudkleurige huid als een kinderlijkje dat in een oude, uitstekende likeur was geconserveerd. Hij droeg een elegante kamerjas in de kleur van forellenvlees.”

Morbide, macaber en luguber zijn woorden die onvermijdelijk in je gedachten komen bij het lezen van onder andere Een Mexicaans sprookje. Hierin wordt Juan in mootjes gehakt en zijn hoofd op een agavedoorn geplaatst. Maria plengt een harde traan die ze in zijn mond legt, zodat hij kan praten. Op zijn verzoek naait ze hem weer aan elkaar. Hij moet dan vervolgens zelf een boom in klimmen om zijn hart te pakken te krijgen. Vlak voor zijn neus wordt deze echter weggegrist door een zwarte gier.

Toch hebben de verhalen ook een lucide karakter en komen er hier en daar komische noten voorbij.

“Op zoek naar een goede plaats voor onze picknick baande ik me een weg naar een betrekkelijk open plek, waar twee mannen een gat stonden te graven. Ze vertelden me dat het stoffelijk overschot werd opgegraven van Lady Hoog in de Bol. […] Ze vroegen me of ik even in het gat wilde gaan liggen om de juiste afmetingen te bepalen. De klamme grond was gerieflijker dan verwacht. Ik werd zelfs een beetje loom en soezerig […].”

Als bibliofiel zijnde is het alleen al heerlijk om dit boek in handen te hebben. Het materiaal van de cover voelt fluweelachtig aan. Tja, het klinkt misschien wat maf, maar ik kon de verleiding niet weerstaan om er steeds even met mijn vlakke hand over te strijken. Het heeft me veel plezier opgeleverd om me wat te verdiepen in de handel en wandel van de auteur. De biografie van de hand van Elena Poniatowska – overigens ook door Uitgeverij Orlando uitgegeven – is een prachtige aanvulling en geeft veel duidelijkheid over de raakvlakken die er zijn tussen de fictie en het leven van Carrington. Het is een lust om de verhalen te lezen en te herlezen én te herlezen. Gun jezelf net zoveel plezier als ik tijdens het lezen had om te genieten van het fascinerende proza en te griezelen bij de bizarre vertellingen, gebaseerd op de werkelijkheid met een magische twist.

Eerder verschenen op metdeneusindeboeken

Boeken van deze Auteur:

The Complete Stories of Leonora Carrington

Een dove oude dame

Alle verhalen