Alles is OKÉ

Strijd tegen het vergeten

De eerste zin: “Ik heb lasagne meegebracht.”

Recensie

“Ik zijn niet in mijn talloor,” zegt moeder steeds vaker, en dus niet alleen wanneer haar zoon, de schrijver Ivo Victoria, met een schaal lasagne voor de deur staat. Moeder heeft alzheimer, is vaak erg verward, spreekt soms zelfs achterstevoren en lijkt niet veel langer in staat te zullen zijn om alleen te wonen. Als Ivo Victoria een boek over zijn moeder wil schrijven, moet hij daar dus niet te lang mee wachten, weet hij. Alles is oké is dat boek.

Alzheimerboeken zijn stilaan een genre op zich geworden. Wat doet moeder met al dat geld dat ze wekelijks uit de automaat haalt? Is ze nog wel te vertrouwen met de kleinkinderen? Het zijn vragen die ook in Alles is oké aan bod komen, maar Ivo Victoria is een te scherpzinnig schrijver om het daarbij te laten. Vandaar dat hij een tweede, gefictionaliseerde verhaallijn introduceert in zijn boek, over het verleden van zijn moeder, over mevrouw Stevens die godsdienstlerares was.

Net zoals de eerste verhaallijn over moeders gevecht tegen de dementie gaat, waarbij zij uiteindelijk zoals iedereen de duimen moet leggen, gaat ook die tweede verhaallijn over een gevecht, meer bepaald over het gevecht tegen schooldirecteur Pauwels. De families Stevens en Pauwels liggen immers al decennialang in ruzie. Het is een verhaal dat reeds voor WO II startte, tijdens de oorlog op de spits werd gedreven en na de oorlog, toen vader Pauwels misschien wel door toedoen van vader Stevens opgepakt werd voor collaboratie, zijn hoogtepunt bereikte. Schooldirecteur Pauwels meent daarom wraak te moeten nemen op mevrouw Stevens en betaalt haar daarom niet, wel een half jaar lang, wat culmineert in een van de meest geladen en knapst opgebouwde scènes die Ivo Victoria ooit heeft geschreven, over mevrouw Stevens die tijdens het schoolbal midden op de dansvloer tevergeefs haar gram probeert te halen.

Alles is oké zou je kunnen lezen als Ivo Victoria’s afscheid van zijn moeder, hoe ze steeds verder wegzonk in de dementie tot ze onbereikbaar was geworden voor haar zoon, maar het is ook meer. Door de alzheimer van zijn moeder begon de schrijver meer en ander contact te hebben met haar. Enerzijds vervaagde ze, schrijft hij, maar tezelfdertijd doemde ze ook op. En hoe meer hij van haar zag, hoe meer hij van haar ging houden.

3 vragen aan Ivo Victoria

Wat was je eerste reactie toen je hoorde dat je moeder alzheimer had?

Victoria: “Hier heb ik geen tijd voor. Dat was het eerste wat ik dacht. Heel egoïstisch, ik geef het toe, maar ik denk niet dat ik de enige ben die zo reageert. Ik sprak er met niemand over, kropte het op, dronk en rookte meer dan anders en stopte met mijn moeder te bellen en haar te bezoeken. Ik kan nog steeds niet verklaren waarom ik zo reageerde. Alzheimer is een ziekte waarmee je niet veel aankunt. Je staat er machteloos tegenover en het heeft een tijd geduurd voor ik wist hoe ik daarmee moest omgaan. En uiteindelijk heb ik er ook iets uit geleerd, denk ik. Mijn moeders alzheimer heeft me de realiteit in gesleurd, een winstpunt voor mij als mens.”

Hoe zou je je moeder in een zin typeren?

Victoria: “Als iemand die nooit de strijd uit de weg ging. Op de school waar ze lesgaf was er altijd wel iemand die haar dwarszat. Ze zou dat zus of zo aanpakken, vertelde ze dan, en we zouden nog wel eens zien, maar achteraf vroeg ik me vaak af wat ze uiteindelijk bereikt had. Je zou kunnen zeggen dat ze een klein leven leidde, maar ik denk dat ze het zelf wel als een groot leven ervaarde. Want wat is een waardevol leven? Is het niet aanmatigend om te beweren dat alleen iemand die de zeven wereldzeeën bevaart een groots en waardevol leven leidt? Uiteindelijk gaat het erom met welke intensiteit we de dingen beleven in ons hoofd. Die maakt of ons leven de moeite waard is of niet.”

Vind je het jammer dat je moeder je boek niet meer kan lezen?

Victoria: “Ze kan inderdaad niet langer de aandacht opbrengen om te lezen. Maar stel dat het toch nog zou lukken, dan zou ze wellicht zeggen dat ik een paar scènes had mogen schrappen, zoals die waarin ze in haar broek doet terwijl ik op bezoek ben. Als fiere dame zou ze dat niet willen lezen. Terwijl ze ook dan, in die situatie, een bepaalde fierheid behield. Voor mij als zoon was het dan weer een moment waarop ik dacht: hé, dit klopt niet. Dit is de omgekeerde wereld. Een moeder is verondersteld voor haar zoon te zorgen, terwijl ik hier nu met een proper onderbroek voor haar sta.”

—

Eerder verschenen in Knack