Knap debuut
[Recensie] De eerste en enige roman, Alles wat vaststaat, verdampt, van de Ierse theaterregisseur Darragh McKeon speelt zich af in 1986 in de Sovjetunie. Daarbij denk je misschien aan de kernramp van Tsjernobyl, die inderdaad een rol speelt. Maar het begint bij Yevgeni van negen jaar, die in Moskou woont. Hij speelt prachtig piano en wil naar het conservatorium. Als hij zijn vinger breekt, gaat hij naar zijn tante Maria, die hem naar het ziekenhuis brengt. Daar werkt haar ex Grigory als arts en die zorgt ervoor dat er gauw een röntgenfoto wordt gemaakt.
We hebben dan al drie personages en de bijbehorende perspectieven. Daarna verspringt het verhaal ook nog naar Artyom, een jongen die 10 kilometer vanaf de kerncentrale van Tsjernobyl woont. Na de ontploffing moet zijn vader ernaartoe om bomen te kappen en te begraven, want die zijn radio-actief geworden. McKeon beschrijft de ramp op een poëtische manier, wat het gek genoeg mooi maakt om te lezen.
De gevolgen zijn bekend en toch weer vreselijk indrukwekkend: mensen overlijden aan walgelijke stralingsziekte en de overheid reageert bewust erg traag. Mensen die in de buurt van de centrale wonen worden pas na een paar dagen geëvacueerd en naar Minsk gebracht, waar ze met de nek aangekeken worden. Dokter Grigory wordt naar Pripyat gestuurd om eerste hulp te verlenen. Hij blijft er uiteindelijk maandenlang en opereert aan één stuk door. Ook Artyom wordt door hem aan zijn schildklier geholpen. Artyoms vader belandt doodziek in het ziekenhuis, op een afdeling waaruit alle verpleegkundigen al gevlucht zijn. Hij overleeft het niet.
Ondertussen verdienen de moeder en tante van Yevgeni in Moskou te weinig geld om het hoofd boven water te houden. Maria is eigenlijk journalist, maar werkt noodgedwongen in een fabriek. Onder de werknemers worden plannen gemaakt voor een grote staking. Ik vind het aan de ene kant boeiend om te lezen over het leven in Rusland onder het communisme, maar het is me te uitgebreid. Ik wil liever meer weten over de ervaringen van de dokter. De beeldende schrijfstijl, die ik aan het begin van het boek zo goed vond, wordt me te gedetailleerd.
Tegen het einde van het verhaal word ik toch weer meegesleept. Het sluit af met een ontroerend hoofdstuk dat zich afspeelt in 2011. Alle verhaallijnen komen hier bij elkaar en worden netjes afgerond. Al met al vind ik Alles wat vaststaat, verdampt een knap debuut, waarvoor de schrijver flink wat onderzoek heeft moeten doen. Hij heeft zich goed ingeleefd in de situatie van mensen daar en toen.
—
Eerder verschenen op Lalage
