“Lezen is als lopen. Mijn boek is een pelgrimage“
[Recensie] “Elke dag een beetje beter” staat te lezen op een mousepad dat mijn vrouw ooit van haar onderwijsinstelling kreeg. Leidinggevenden voerden alleen maar de druk op: iedere dag een tandje erbij, klassen combineren, weer een nieuw lesprogramma maken omdat er dan naar buiten toe ‘gescoord’ kan worden, het is nooit goed genoeg. Gevolg: docenten werden murw, knapten af. Hieraan moest ik denken toen ik Altijd vandaag van Wim Diepeveen (1958) las. Hij is neerlandicus en bedrijfskundige. Hij heeft eerder een zwaar skiongeluk gehad, gaat daarna te snel weer aan het werk en krijgt vervolgens een zware burn-out. De druk werd te groot.
Hij maakt vervolgens een wandeltocht van huis in Hulsen naar Santiago de Compostella om fysiek en mentaal te herstellen. Het wordt een louterende tocht, een persoonlijke zoektocht naar zichzelf, een pelgrimstocht om zich te herbronnen opdat hij uiteindelijk aan ‘iets nieuws’ kan beginnen. Het verhaal is geschreven vanuit het perspectief van de auteur.
“Ik loop. Omdat ik vastgelopen ben. Overwerkt, zoals de arts het noemt, totaal uitgeput. Ik heb een burn-out. Zegt hij. Een probleem met de balans tussen inspanning en ontspanning. Een probleem met de balans tussen werk en privé. (…) Ik ben mezelf kwijtgeraakt de afgelopen tijd.”
Het levert een indrukwekkend, persoonlijk verhaal op. Diepeveen heeft geen ervaring in het lopen, maar zet door. Hij begint op 10 maart 2017: “Vandaag ben ik jarig. Negenenvijftig ben ik. Zo oud als mijn vader is geworden” en bereikt zijn doel op 7 november 2017. Het verhaal valt uiteen in twee grote delen. Het eerste deel beslaat de periode tot en met 15 juni. Hij is dan halverwege. Aanvankelijk loopt hij veel alleen, maar langzamerhand ontmoet hij steeds meer pelgrims. In het begin gaat hij een aantal keren naar huis, want hij heeft onder meer een afspraak bij de psycholoog en de ARBO-arts! Hij onderhoudt regelmatig contact met het thuisfront.
“Lezen is als lopen. Mijn boek is een pelgrimage.”
Maar hij wil door, voelt dat hij nog niet is waar hij wil zijn. In het tweede gedeelte loopt hij tot Kaap Finisterre, door de Romeinen beschouwd als het einde van de wereld. Niet voor niets is de ondertitel van het boek Lopen naar het einde van de wereld. Je kijkt daar uit over de oceaan, de toekomst ligt voor je open. Ultreia: steeds verder.
De pelgrimage is in feite een metafoor voor de reis door het leven: niet alle paden zijn goed aangegeven, je verdwaalt soms en moet terug, je bent nu een alleen, dan weer ontmoet je andere mensen, je bent moe en krijgt blessures, je loopt tegen je grenzen aan, moet angsten overwinnen je hebt last van het weer (van heet tot stromende regen). Maar je krijgt ook vertrouwen (de gastvrijheid die je onderweg ondervindt), sluit nieuwe vriendschappen, hebt tijd jezelf te ontdekken, te reflecteren, afstand te nemen, je eigen tempo te bepalen en mentaal en fysiek sterker te worden. Het doel van de reis is zichzelf te hervinden, ‘nee’ durven te zeggen, dingen los te laten en met optimisme de toekomst tegemoet te gaan. Wim komt erachter dat het er niet om gaat om wat je wilt, maar om wat je krijgt. Hij maakt zoals iedere pelgrim een transformatie door.
“Het gaat erom dat je de keus maakt om op pad te gaan. Het doel, je bestemming, ken je pas als je terugkijkt.”
Het verhaal heeft een aantal lagen. Je kunt het lezen als het verslag van een pelgrimage. De vorm waarvoor gekozen is die van een dagboek. Van iedere dag wordt het vertrekpunt en de plaats van aankomst genoemd, plus het aantal kilometers wat afgelegd is. Wim vertelt daarin wat hem overkomen is. Je kunt het verhaal ook lezen als een praktische gids. In het appendix staan allerlei informatie die handig is: de uitrusting, de route, wat te doen bij kramp, overnachting. Maar de kern is natuurlijk het proces dat Wim doormaakt. Hij zit in een diepe burn-out en wil daaruit komen. De route die hij maakt is de weg van het herstel. “Mijn camino heeft me geleerd mezelf te worden. Daar waren heel wat kilometers voor nodig.” Tegen het eind van het boek komt hij bij het Cruz de Ferro, de plek waar de pelgrims iets van zichzelf achterlaten, symbool van het loslaten. Wim legt er twee stenen neer die hij in zijn rugzak heeft meegedragen “als symbool van de last die ik met me meedraag. (…) Ik wilde mijn last achterlaten op Cruz de Ferro. De last van mijn werk, de last van het niet-werken, de last van wie ik ben, thuis, op mijn werk.”
De camino brengt Diepeveen ook allerlei inzichten, zoals die van dichter/schrijver Pablo Neruda: “Wie slaaf is van de gewoonte en elke dag dezelfde weg gaat, wie nooit zijn horizon verandert, nooit andere kleren aantrekt, nooit met een onbekende praat, gaat langzaam dood. Leef nu, neem nu risico. Handel nu. Ga niet nu al dood. Laat je je geluk niet ontzeggen. Dus pelgrims, kom op.” Er zijn verwijzingen naar de literatuur, zoals deze dichtregel van J.C. Bloem: “Alles is veel voor wie niet veel verwacht.”
De stijl waarin Altijd Vandaag geschreven is past wondermooi bij het verhaal, als ware het voetstappen: “Ik loop. Ik loop om afstand te nemen. Van mijn werk. Van al de prikkels die om mijn aandacht vragen. Van thuis. Ik kan ook daar niet meer normaal en fatsoenlijk functioneren. Bijna alles is te druk voor me, te chaotisch. Te veel. (…) Ik weet niet meer wat ik moet en wat ik kan. Of wat ik wil.” Bovendien is er het dagritme: opstaan, douchen, scheren, inpakken en ontbijten, lopen, rusten, een nieuwe plek voor de nacht zoeken.
“Het is helemaal niet echt dat je niet weet wat je wilt. Pieker daar niet over. Loop. Loop maar. Op een dag zul je merken dat het ritme van je leven, het ritme van je gedachten, zich voegt naar het ritme van je stappen. Als je verder komt, ga je begrijpen dat het niet gaat om wat je wilt, maar om wat je krijgt (…) Je zult ervaren dat wat je ontvangt hetzelfde is als wat je wilt. Dat is geluk. Het geluk van de pelgrim.” Voor Diepeveen is “Santiago het perspectief dat hij is kwijtgeraakt door zijn burn-out. Door al die ontmoetingen onderweg word ik wie ik ben.”
Altijd vandaag is een boek dat ik zou aanraden aan al die mensen die de druk op anderen maar opvoeren in een tijd waarin economie en groei ten koste gaat van het welzijn van mensen. Het maakt de pelgrimage van Wim Diepeveen tot een universeel verhaal.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
