Dierentuin als socially constituted reality
[Recensie] Dit voorjaar herrees Wildlife Adventure Zoo Emmen uit de as van het Noorder Dierenpark Emmen, dat twee jaar eerder haar deuren sloot. Journalisten merkten fijntjes op dat tweederde van de dierenpopulatie het veld had moeten ruimen en het nieuwe park voor de helft uit pretparkattracties bestaat. Volgens de directie niet meer dan een logische stap: moderne bezoekers zijn immers op jacht naar ervaringen en op zoek naar beleving. ‘Gewoon’ dieren kijken is uit de tijd.
De Emmense oplossing staat niet op zichzelf, maar is vergelijkbaar met problemen die dierentuinen overal ter wereld ondervinden. Dat blijkt uit het boek American Zoo: A sociological safari van de Amerikaanse socioloog David Grazian. Aan de hand van onder meer vier jaar auto-etnografisch onderzoek als dierverzorger/docent in twee dierentuinen betoogt Grazian dat dierentuinen de plekken zijn waar collectieve zelfbeelden en (veranderende) morele overtuigingen over ‘natuurlijkheid’ en ‘authenticiteit’ vormkrijgen. De dierentuin, zo stelt hij in zijn inleiding, is een socially constituted reality van de natuur.
In verschillende hoofdstukken werkt hij dat idee uit aan de hand van achtereenvolgens de fysieke ruimte; de dynamiek tussen werknemers onderling; tussen werknemers en bezoekers; de publieke manifestaties van dierentuinen. Tot de verbeelding spreken discussies over de tegenvallende prestaties van poema’s en apen, de synthetische bomen in de buitenverblijven, de keuzes voor welke informatie over ‘de natuur’ (evolutietheorie, voortplanting en de dood) wel en niet geschikt is voor bezoekers, alsook de pogingen om via ‘natuurbehoud en milieubeschermingsprogramma’s’ publiek aanzien te behouden. De beloofde theoretische reflectie over de ‘culture of nature’ blijft uiteindelijk wat dicht op het onderzoeksonderwerp, toch is het boek een uitstekend voorbeeld van de sociologische verbeeldingskracht in actie.
—
Eerder gepubliceerd in Sociologie Magazine
