Bijzonder kijkje in het Amsterdam van de vorige eeuw
[Recensie] In navolging van de tentoonstelling De eerste foto’s van Amsterdam 1845-1875 (2010) waarin het Stadsarchief Amsterdam de vroegste foto’s van de stad presenteerde heeft conservator fotografie Anneke van Veen in samenwerking met junior conservator Susanne van der Wolf uitgebreid onderzoek gedaan naar foto’s van Amsterdam rond 1900. Uit eigen bezit en collecties in binnen- en buitenland hebben ze het mooiste wat er uit deze periode bewaard is gebleven bij elkaar gebracht. Resultaten zijn het boek en de tentoonstelling Amsterdam 1900 – foto’s van olie, Breitner, Eilers en tijdgenoten waarin de oorsprong van de moderne fotografie in beeld wordt gebracht. Het was een periode waarin zich een revolutie in de amateurfotografie voltrok. Camera’s werden kleiner en goedkoper waardoor fotografie eenvoudiger werd. Niet alleen professionals maakten foto’s, amateurs zetten hun dagelijkse omgeving, familie, vrienden en hun stad, Amsterdam, op de foto. Een aantal van deze amateurs wordt heden ten dage tot de beste fotografen van hun tijd gerekend; te weten Jacob Olie, George Hendrik Breitner en Bernard Eilers. Het Stadsarchief wijdde in respectievelijk 1997, 2000 en 2003 aan ieder van hen een grote overzichtstentoonstelling en stelde publicaties samen. Met Amsterdam 1900 worden hun foto’s voor het eerst samengebracht met het werk van tijdgenoten. De tentoonstelling en het boek geven een beeld van de oorsprong van de moderne fotografie en de opleving van Amsterdam aan het begin van de vorige eeuw.
Het boek en de tentoonstelling zijn een feest voor de fotografieliefhebber. Zo zijn maar liefst honderden foto’s bij elkaar gebracht, waaronder unieke kleurenfoto’s, de zogenoemde autochromes. Autochromes zijn bijzonder kwetsbaar en worden zelden tentoongesteld. Het Stadsarchief Amsterdam stelt tijdens de tentoonstelling Amsterdam 1900 maar liefst drie originele autochromes tentoon in speciale zuurstofarme vitrines. Een leuke toevoeging in zowel de tentoonstelling als in het boek is een kaart van Amsterdam waarop is aangegeven waar elke foto gemaakt is. Zo krijg je als lezer en bezoeker van de tentoonstelling een beter beeld van het Amsterdam aan het begin van de vorige eeuw. Het boek brengt de tentoonstelling voor de liefhebber mee naar huis. Het is een prachtig koffietafelboek met paginagrote foto’s. Het is een prachtig kijkboek om op een koude winterdag zittend in een gemakkelijke stoel door te bladeren. Je kunt wegdromen bij de prachtige historische panden op de foto’s en je verwonderen over de vele bouwprojecten. Beeldbepalende gebouwen zoals de Beurs van Berlage en het Centraal Station verrezen in de binnenstad en de industrie en de haven groeiden gestaag. Maar ook de minder fraaie kanten van het Amsterdam van rond 1900 komen aan bod, zoals de levensomstandigheden van de paupers in de krottenwijken.
Het grote fotokatern wordt voorafgegaan door een inleiding waarin wordt beschreven hoe de fotografie rond 1900 zich bewoog tussen twee uitersten. De foto’s tonen een divers en gelaagd Amsterdam. De camera ontsloot werelden die eerder verborgen waren. Niet alleen amateurfotografen hielden zich immers bij het domein van het dagelijks leven. Steeds vaker verdiepten beroepsfotografen zich hierin, zij documenteerden voor gemeenten, bedrijven en particuliere instellingen onder andere krotwoningen, fabrieken en ziekenhuizen.
“Beide ontwikkelingen, de camera in handen van amateurs en van journalisten, waren beslissend voor de grote rol die de fotografie in de twintigste eeuw zou gaan spelen, naast de film.” (p. 41)
Amsterdam 1900 geeft op prachtige wijze een beeld van het Amsterdam van de vorige eeuw. Het boek is bijzonder rijk geïllustreerd en biedt een fijne inleiding in de ontwikkeling van de fotografie rond 1900 en de veranderende stad. Niet alleen het boek is zeer de moeite waard, maar ook de tentoonstelling waar de foto’s in het echt te zien zijn, is zeker een aanrader. Fotografieliefhebbers mogen deze tentoonstelling niet missen! Daarbij is het boek niet alleen een fraaie aanvulling voor de fotografieliefhebber, maar zullen geschiedenis- en Amsterdamliefhebbers het ook ten zeerste kunnen waarderen.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
