Wanneer alles wat onmogelijk lijkt toch kan gebeuren
[Recensie] Met zijn roman Anomalie won Hervé Le Tellier vorig jaar de prestigieuze Prix Goncourt. De verwachtingen zijn dus hooggespannen. De auteur gooit lezer in het diepe met een tiental hoofdstukken, waarin hij even zovele personages van zeer diverse pluimage en verhaallijnen introduceert. Wat het verband is tussen hen is blijft vooralsnog ongewis, maar de algemene deler is dat de personages bij elkaar komen wanneer ze eind juni 2021 in dezelfde Boeing 787 van Air France met vluchtnummer 006 stappen met New York als eindbestemming.
Het toestel belandt in zwaar weer dat gepaard gaat met hagel en een flinke turbulentie. Aan boord bevinden zich ruim tweehonderd levende zielen en de luchtverkeersleiding sommeert de gezagvoerder om uit te wijken naar een andere luchthaven. Na de landing worden het toestel en alle inzittenden geïsoleerd in een hangar. Niemand begrijpt waarom ze worden vastgehouden. De CIA, FBI en defensie zijn in opperste staat van paraatheid gebracht. Protocol 42 – waarmee nog niemand ooit te maken heeft gehad en dat in werking treedt bij aangelegenheden “met beperkte waarschijnlijkheid” – is onder het stof vandaan gehaald. Dit is het moment waarop de titel van het boek duidelijk wordt. Anomalie; een verschijnsel dat men niet kan verklaren aan de hand van bestaande wetten.
Reden van de paniek is dat het een soortgelijk toestel betreft als bij een voorval van bijna vier maanden eerder. Op zich geen alarmerend argument, ware het niet dat zowel passagiers als bemanning én de beschadigingen door het front van hagelstenen identiek zijn aan die van de vlucht van maart. Een onderzoek wordt opgestart, zowel psychologisch als wetenschappelijk, waarbij een team psychologen vraaggesprekken aangaat met alle personen, die met strikvragen worden geconfronteerd om een zo duidelijk mogelijk antwoord te krijgen op de vraag wat hun werkelijke identiteit is. Er lijkt sprake te zijn van een miraculeuze verdubbeling.
Met de verdubbeling als het centrale thema, haakt de auteur aan bij de zogenaamde snaartheorie die in de laatste decennia van de twintigste eeuw werd onderzocht. Men kwam toen tot de slotsom dat er vier krachten bestaan, in plaats van de twee – zwaartekracht en elektromagnetisme – die Albert Einstein destijds kende en heeft beschreven in zijn algemene relativiteitstheorie. Met deze snaartheorie hoopte men te kunnen verklaren hoe het heelal in elkaar steekt. Op het wereldwijde web zijn er legio sites te vinden met uitleg voor dummies. Kwantummechanica, elektromagnetisme, zwarte gaten, zwaartekracht en parallelle universa; de grote vraag blijft voorlopig hoeveel dimensies er bestaan en of het al dan niet mogelijk is om de tijd te kunnen terugdraaien.
“Veronderstel dat de ruimte zich kan dubbelvouwen zoals dit vel papier… Maar in een dimensie die voor ons niet toegankelijk is, die niet behoort tot de drie die wij kennen. Als ons heelal inderdaad wordt bepaald door de snaartheorie, dan is het een hyperruimte met tien, elf dimensies. In dat model is ieder elementair deeltje een snaartje, dat anders trilt dan de andere, in om zichzelf gerolde dimensies.”
De inzittenden van vlucht 006 krijgen de kans om ‘zichzelf’ te ontmoeten en wanneer ze oog in oog komen te staan met hun andere ‘ik’, zal het voor iedereen een andere ervaring zijn. Zo weet één persoon ongemerkt de hangar te ontvluchten om direct de confrontatie met zichzelf aan te gaan. Hij probeert zichzelf zijn wachtwoorden te ontfutselen. Een ander krijgt te maken met zijn eigen overlijden, een kind krijgt twee identieke moeders en iemand kiest ervoor om als tweeling verder door het leven te gaan. Weer een ander blijkt zwanger te zijn van haar geliefde, maar wie van hen tweeën hoort bij deze geliefde?
Hoe kun je keuzes maken waarbij je zelf de grote verliezer bent? Hoe kun je omgaan met het feit dat je precies weet wanneer je zult overlijden aan een dodelijke ziekte? Wat doe je wanneer je oog in oog komt te staan met jezelf en er ineens dingen aan je eigen gedrag opvallen? Hoe ga je om met de wetenschap dat je zelfmoord hebt gepleegd? Waar overheerst de realiteit en waar komen er andere dimensies om de hoek kijken? Grote onderwerpen en dilemma’s die existentiële vragen en zelfreflectie oproepen.
En passant wordt er aangestipt dat er zich in China eenzelfde situatie heeft voorgedaan, maar dat het voorval daar door de autoriteiten strikt buiten de actualiteiten wordt gehouden. Dit gegeven blijft bij een constatering en wordt niet verder uitgewerkt.
De auteur speelt met diverse literaire stijlen die hij heeft aangepast aan de verschillende omstandigheden en personages. Waar het ene hoofdstuk een onderdeel van een thriller zou kunnen zijn, ligt bij een ander personage de nadruk meer op een psychologische roman of heeft het kenmerken van wetenschappelijke en scifi literatuur.
Ook het implementeren van humor is niet vergeten. Zo wordt de president van Amerika neergezet als een karikatuur – hij “vertoont een sterke gelijkenis met een dikke tandbaars met een blonde pruik” –, mokkend en zich simplistisch uitend. De auteur geeft ook Macron een rol in het geheel, dus qua tijd is één en één twee.
Wie misschien schrikt van de theoretische toevoeging van onder andere de eerder vermelde snaartheorie, hoeft niet te schromen om deze roman toch te lezen, daar het niet (expliciet) nodig is om deze wetenschappelijke kennis te hebben om te genieten van het verhaal, dat op meerdere niveaus is te lezen.
Een kleine kanttekening is dat het concept en de personages die worden opgevoerd – in de 300 bladzijden die het boek telt – niet dieper worden uitgewerkt. Dit is de keuze van de auteur en hij vond het blijkbaar voldoende, maar het is een gemiste kans om nog meer diepgang te creëren en het literaire genre ‘psychologische roman’ naar een hoger niveau te tillen. Het verhaal heeft de potentie om enkele passages spannender neer te zetten. Dat het geen thriller is, is evident, er staat immers ‘roman’ op de cover, die daarentegen wel die indruk kan wekken. Dit verhaal laat de lezer op twee benen hinken, met het idee: heb ik belangrijke aanwijzingen gemist? Het nodigt echter uit tot herkauwen en is bij uitstek geschikt om over van gedachten te wisselen in een leesclub.
Desalniettemin is Le Tellier erin geslaagd een boeiend verhaal met een origineel en uiterst actueel plot te scheppen, voorzien van vele verwijzingen naar de wereldliteratuur en met een verbijsterend einde.
—
Eerder verschenen op Met De Neus In De Boeken
