Gedachtenexperiment vol existentiële vragen
[Recensie] Deze man kan schrijven, stellen we al in de eerste alinea vast, maar naarmate we verder lezen moeten we die overtuiging snel bijstellen: Hervé le Tellier schrijft briljant. Hij is als taalkundige en wetenschapsjournalist bij het Nederlandse publiek misschien minder bekend maar in zijn thuisland Frankrijk schreef hij al twintig boeken. Anomalie won de belangrijke Franse prijs Prix Goncourt; er werden er in Frankrijk meer dan een miljoen van verkocht.
En het is een sterk verhaal (in beide betekenissen) dat hij opdist. Een verhaal waarin een onwaarschijnlijk voorval best echt gebeurd zou kunnen zijn, en een wereldwijde angstreactie zou kunnen hebben veroorzaakt. Tip voor de streamingsdiensten: dit is heet materiaal om te verfilmen.
Het plan waarmee Hervé aan de slag ging moet geen achterafmiddagideetje zijn geweest, daarvoor zit dit boek te doortimmerd in elkaar: op een Air Francevlucht van Parijs naar New York komt een vliegtuig terecht in een monsterstorm. De zes hoofdrolspelers in deze waanzinnige mengeling van sciencefiction, literatuur en thriller komen levend uit het noodweer tevoorschijn, maar in een heel andere realiteit. En toch weer niet.
Deze plot zou zo uit een obscuur sciencefiction-blaadje kunnen komen: tijdens de storm zorgt een timeworp (of zoiets) ervoor dat er van het ene opgestegen vliegtuig twee vliegtuigen gaan landen. Met exact dezelfde passagiers en bemanning. Klein detail: er zit een paar maanden verschil tussen de beide landingen. We hebben dus twee identieke bemanningen van de vliegtuigen, elk een dubbelganger van de andere vlucht, alleen zijn ze met een paar maanden verschil uit de lucht gekomen. Daar vallen veel filosofische bespiegelingen over te bedenken, en dat doet Tellier dan ook.
Het is vergezocht. Het is onwaarschijnlijk. Maar toch maakt le Tellier er een gave, thriller-achtige vertelling van die (net) binnen de grenzen van de logica valt. Knap bij dit boek is dat de kerngebeurtenis zo onwaarschijnlijk is als de neten, maar je als lezer toch meegaat in de gevolgen. Die zijn vanzelfsprekend desastreus.
Want in het pararoïde Amerika rinkelt meteen het hoogste alarm, het Pentagon wordt gewaarschuwd, en de belangrijkste: Mr. President. Die krijgt geen naam maar komt naar voren als een grote onbehouwen man met een blonde haardos aan wie de helft van de metafysische uitleg over dit rare probleem voorbijgaat, maar die wel actie wil. Al heeft ie geen idee wat voor actie.
Ook alle andere veiligheidsdiensten ter wereld richten hun pijlen op wat er in Amerika gebeurt. En de wetenschappers – een anomalie, mon dieu! Bij het uitwerken van de gevolgen voor de passagiers, stipt Tellier veel ethische en onethische punten aan over menselijke waardigheid. Hoe ver mag een overheid gaan bij het onder het tapijt vegen van de waarheid? Mogen mensen opgesloten worden? Monddood gemaakt?
Hij heeft ook iets te zeggen over overheden, fijn puntig, bijvoorbeeld over Lagos:
“En elke zomer, als de stortregens komen, als de straten veranderenin een stinkend moeras, wordt iedereen eraan herinnerd dat Lagos ‘meren’ betekent in het Portugees. Al tientallen jaren is de stad aan zijn lot overgelaten, en zo corrupt dat buitenlandse weg- en waterbouwbedrijven geen contracten met de lokale overheden willen sluiten. Zelfs de staat heeft het opgegeven; al vijf jaar lang is er geen enkele Nigeriaanse president naar Lagos gekomen.”
Kortom, een erg interessant studiecase, met verve, vileine humor en scherp op de snede. Het zet de lezer aan het denken. Met af en toe een grinnik, maar veel vaker een frons.
—
Ook verschenen op Nico’s recensies
