Prettig beklemmend: een verrassend debuut
Zuster Irma Waskowsky helpt bij de bevalling:
Het gekrijs stokte, alsof het kind zich verslikte, de open mond ging over in gapen. De vlezige ogen verlieten hun geschrokken prooi en werden verbaasd en nieuwsgierig. Hij was zoals zijn moeder, vermoeid en afwezig.
Ze hield Anna niet meer vast. Het kind liet ze de nieuwe moeder. Ze schoof van het bed. Haar rechtervoet gleed uit. Ze keek naar de vloer. Haar voetstappen waren stempels in bloed. Ze hield een hand voor haar mond. De Doktor keek vermanend naar haar, schudde zijn hoofd. Ze zocht naar een automatisme in zichzelf.
– Hoe… hoe gaat u hem noemen, Doktor Immendorff?
– Anna gaat hem een naam geven.’ [p. 48]
Anna heeft in haar kraambed nog net de mogelijkheid haar zoon te vernoemen naar haar geliefde, voordat zij sterft. Ze noemt hem Armin. Hij is ter wereld gekomen in een Lebensbornkliniek in Duitsland, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Anna’s geliefde, ‘Doktor’ Armin Immendorff, is de verloskundige. Hij besluit de pasgeborene te adopteren.
Lang kunnen de kersverse vader en zoon niet samen zijn: Armin is bang dat hij zijn zoon aan de geallieerden zal verliezen. Daarom stuurt hij hem weg, met verpleegster Irma Waskowsky, die de baby meeneemt naar Nederland. Vader Armin wil hen later volgen, als de oorlog voorbij is en ook de andere kinderen veilig zijn. Hij komt echter om het leven en Irma voedt de kleine Armin alleen op.
Vanaf dat moment volgt het boek een aantal verhaallijnen: ten eerste het verhaal van de jonge en intelligente Armin. Op het moment dat Irma overlijdt, studeert hij in Amerika. Hij wijdt zijn verdere leven aan de (eu)genetica. Armin vindt in zijn vakgebied niet wat hij zoekt, maar dat vindt hij wel in de opvoeding van Ben, zijn (aangenomen) zoon. Bens verhaal is een zelfstandige verhaallijn in het boek, evenals het verhaal van Martha (de vriendin van Armin) en dat van Elizabeth, een meisje van zestien dat ongewenst zwanger raakt.
De verhalen sleuren je slingerend mee door een bewogen eeuw. In hoog tempo wisselt het verhaal van tijd, plaats en perspectief. De verschillende lijnen vertellen één verhaal over ontwrichte gezinnen, ontaarde moeders en geroepen vaders: de verschillende kanten van het ouderschap staan centraal zonder al te veel op de voorgrond te treden. In krachtig proza maakt Peek het pijnlijk duidelijk: vader (of moeder) zijn is meer dan het doorgeven van je genen. Armin houdt onvoorwaardelijk van het kind in Anna’s buik, ook al heeft hij het niet zelf verwekt. Het is uit liefde dat hij zijn zoon wegstuurt met een vrouw die vanaf dat moment zijn moeder zal moeten zijn.
Gustaaf Peek plant haast onmerkbaar kiemen van vragen onder je huid. Als je het boek uit hebt, jeuken ze nog na: wat maakt je een goede ouder? Hoe verantwoordelijk ben je als kind voor je ouders? Kun je ooit voldoen aan de verwachtingen die zij van je hebben? Hoe beïnvloeden de mogelijkheden die abortus, adoptie en eugenetica bieden, je wereldbeeld? Terzijde komen veel andere kanten van het leven aan bod: hoeveel moet de ander van je weten om je werkelijk lief te kunnen hebben; wat is het leven waard als degenen waar je van hield er niet meer zijn; waar draait je leven om en hoe ga je dood? Peek laat de verschillende gezichtspunten van binnenuit zien. Door de vele perspectiefwisselingen weet hij verschillende zaken van meerdere kanten te belichten.
Hij vertelt daarbij niets wat je zelf kunt bedenken. Overbodige uitwijdingen en verklarende beschrijvingen ontbreken. Wie wacht op een ontknoping komt bedrogen uit, maar er zijn geen losse eindjes, al staat de oplossing soms in een bijzin. Peek neemt zijn lezers serieus en verwacht dat ze actief meelezen. Hij schept alle noodzakelijke voorwaarden om te zorgen dat zijn lezers meeleven, meevoelen en meedenken. Zijn metaforen zijn poëtisch, zijn vragen prangend, zijn dialogen scherp en aansprekend: zoals sommige tekenaars met enkele lijnen een compleet beeld op kunnen roepen, weet Peek in enkele woorden een verhaal te vertellen.
Gustaaf Peek heeft als debuut een indringend en verrassend goed boek geschreven: het sluipt in je geest, zet zich er vast en laat je tot de laatste bladzijde niet meer los. Een prettig beklemmend boek om meer dan eens gulzig te verslinden.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
