Een mustread voor de huidige generatie
[Recensie] Eind 19e eeuw, ergens in Soedan. Wat een mooie dag beloofde te worden, wordt het begin van een nachtmerrie voor de zevenjarige Bakhita. Wanneer ze samen op stap gaat met haar beste vriendinnetje om voor de runderen te zorgen wordt ze ontvoerd. Na dagen lopen, wordt ze in Karthoum verkocht als slaaf. De hel begint, ze wordt constant vernedert en gemarteld. Na zes eindeloos lange jaren neemt een Italiaanse consul haar mee naar Italië. Bakhita denkt hier eindelijk vrij te kunnen zijn. Jammer genoeg is het niet mogelijk om bij de consul te blijven en wordt ze als geschenk gegeven aan een grootgrondbezitter. Gelukkig wordt ze niet meer mishandeld maar ze is terug het ‘bezit’ van meesters. Dankzij een vriendelijke landtoezichter en zijn familie krijgt Bakhita eindelijk de kans tot scholing, dit in een klooster in Venetië. Hier kan zij na een lang proces
gedoopt worden en kan ze bovendien ook intreden in de orde van de zusters die haar bijscholing hebben gegeven. Bakhita omarmt deze vrijheid op ingetogen manier en als kloosterzuster neemt zij het vooral op voor weeskinderen. Maar geniet Bakhita wel echte vrijheid in het kloosterleven? Ook hier lijkt haar leven gedirigeerd door anderen…
Véronique Olmi is in Frankrijk vooral bekend door de vele toneelstukken die zij schrijft, maar ze heeft ook verscheidene romans op haar naam staan. Bovendien zijn haar werken in verschillende talen vertaald. Bakhita heeft in Frankrijk verschillende literatuurprijzen gewonnen waaronder ‘Prix du roman Fnac’ en ‘Prix Patrimoines BPE’.
Bakhita vertelt het levensverhaal van de heilige Joséphine Bakhita die in Soedan werd ontvoerd om als slaaf doorverkocht te worden. Ze verloor niet alleen zichzelf maar ook haar identiteit. Zo vergat ze zelfs de naam die haar ouders haar hadden gegeven! Het boek wordt omschreven als een roman, maar je kan het zien als geromantiseerde biografie. Bakhita zelf had het moeilijk zichzelf uit te drukken, doordat ze heen en weer was geslingerd tijdens haar jeugd tussen verschillende dialecten en talen. Pas op latere leeftijd leerde ze een echte taal spreken en schrijven, het Italiaans. Haar verhaal heeft ze moeizaam gedicteerd aan een andere kloosterzuster die het voor haar heeft neergepend. Op deze manier en met deze insteek heeft Véronique Olmi het levensverhaal van Bakhita tot leven proberen te brengen.
Doordat Bakhita vaak zelf aan het woord is blijft het taalgebruik dan ook grotendeels zeer eenvoudig, soms zelfs kinderlijk. Hiermee had ik af en toe toch wat moeite, maar ik vraag me hier wel af of het niet iets te maken had met de vertaling? Zou het boek in het Frans beter zijn geweest? Of, anderzijds, heeft de auteur geprobeerd op deze manier het taalgebruik van Bakhita na te bootsen? Naarmate je vordert in het verhaal raak je aan de bijzondere schrijfwijze gewoon en werd het voor mij minder storend. Dit ter zijde genomen, inhoudelijk is dit boek eentje die voor mij toch wel verplichte schoollectuur zou moeten worden! Wat een harde geschiedenisles wordt er hier wel niet verteld! We kennen allemaal het werk van Alex Haley (‘Queen’, ‘Roots’) en Solomon Northup (‘12 years a slave’) over de gruwelijke toestanden van de slaven in Amerika. Maar we mogen zeker niet vergeten dat naast de USA ook elders in de wereld veel slaven waren. Bovendien speelt het verhaal van Bakhita zich af eind 19 de eeuw, begin 20 ste eeuw wat helemaal nog niet zo lang geleden is. Hierdoor is het niet een boek dat je in één-twee-drie uitleest. Je moet er tijd voor nemen om het rustig te lezen en alles te laten bezinken.
De auteur heeft naast het verhaal van Bakhita ook veel aandacht aan de omgeving en de toenmalige tijdsgeest: hoe reageren de Italianen op een slaaf of op een zwarte kloosterzuster, … . Afrika en de Afrikaanse bevolking was voor Europeanen eind 19 de eeuw vaak onbekend, sommigen hadden dan ook schrik van zwarte mensen waarin ze de ‘zwarte’ heiden of duivel in herkenden. Op bijzondere manier wordt dit hier naar voren gebracht. Maar omgekeerd ook, Bakhita kijkt met haar eigen Afrikaanse achtergrond naar de Italianen. Hiervoor gebruikt de auteur een geniaal spel van wisselende perspectieven tussen Bakhita en verscheidene Italiaanse personages wat het verhaal compleet maakt en tot een hoger level brengt.
Bakhita heeft een gruwelijk leven achter de rug en Véronique Olmi zal verscheidene martelingen die Bakhita moest ondergaan gedetailleerd omschrijven. Deze zullen je als lezer gegarandeerd lang bij blijven. Zo zal het hoofdstuk waarin ze getatoeëerd wordt mij nog lang blijven achtervolgen, alsook het stuk waarbij de slavendrijvers op monsterlijke manier een moeder en baby om het leven brengen. Andere gruwelijkheden zoals de vele verkrachtingen zullen op knappe suggestieve manier verhaald worden. Geen enkele keer zal een verkrachting omschreven worden maar je weet als lezer wel dat deze hebben plaatsgevonden en wanneer.
Véronique heeft grondige research gedaan naar het leven van Bakhita. Maar ze heeft zich vooral gehouden aan de impact van de gebeurtenissen op Bakhita’s leven. De feiten, data, plaatsen, heeft ze grotendeels achter gehouden waardoor het boek ook een roman is geworden en geen non-fictie over het leven van de heilige Joséphina Bakhita.
Bakhita is een sterk, ontroerend verhaal. Een mustread voor de huidige generatie. Had de schrijfstijl mij beter bevallen had ik deze zeker hoger gescoord. Van mij krijgt dit adembenemend waargebeurd verhaal 4 sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
