Een roman van topniveau
[Recensie] Mijn interesse werd gewekt door het oogstrelende omslagontwerp van Jan van Zomeren. De opvolger van het boek Hars van Ane Riel kreeg naast een schitterende omslag ook weer een korte titel: Beest.
Beest maakt nieuwsgierig en dat komt mede doordat ik niet weet wat ik mag verwachten. Is het een roman, is het een thriller? Het wordt mij zonder te lezen niet duidelijk. En dat is precies wat ik wil.
Mirko heeft niet veel in het leven dat tot vreugde leidt. Hij leeft met zijn ouders op een boerderij en is steeds meer de persoon die bedrijfsmatig de boel draaiend houdt. Hij sluit vriendschap met Léon, een jongen van een nabijgelegen boerderij. Léon is anders dan anderen. Hij is zo groot, gespierd en sterk. Anderzijds is hij volledig afhankelijk van de vriendelijke Mirko omdat Léon qua gedrag en onbedoeld geweld moeilijk past binnen de maatschappelijke normen en waarden.
Zonder spoilers weg te geven, is dit zo ongeveer het enige dat over het verhaal te vertellen valt. Ane Riel is een Deense Auteur die ervoor gekozen heeft haar verhaal geografisch te situeren op een niet specifiek genoemde locatie en op een niet nader gespecificeerde periode qua jaartal. Gevoelsmatig speelt het zich af in het Zuiden van Europa begin jaren vijftig. Er zijn heuvels, bergen en doet melding van familieleden die vertrokken zijn om te vechten in de oorlog. Er zijn telefoons, auto’s en mensen maken nog veelal gebruik van paarden om het land te bewerken of om zich met paard en wagen te verplaatsen.
Het verhaal is van een zeldzame schoonheid. Zonder haast en met veel oog voor detail worden personages en de omgeving neergezet. De natuur speelt een voorname rol in het verhaal en herinnert mij aan de stijl van Paolo Cognetti in De Acht bergen. Poëtische teksten over het dierenrijk en het landschap vervullen mij met vreugde. En verplaatsen mij op de wind naar het decor van het verhaal. De personages zijn zorgvuldig neergezet. En zijn allen interessant en passen naadloos in het geheel.
De vertelstijl wisselt van personage waardoor dezelfde gebeurtenissen regelmatig verschillend worden beleefd door de personages en kleurrijk worden beschreven door de auteur. Dat geeft meer diepte en authenticiteit aan het geheel. Er valt onnoemelijk veel te zeggen over de wijze waarop de verstandelijk beperkte Léon wordt neergezet. Zijn gedrag en de effecten daarvan op zijn directe omgeving zijn ontroerend en aangrijpend tegelijk. Het balanceren tussen wanhoop en zorg is een doorlopend conflict voor zijn ouders en vriend.
De thematiek staat bol van de tegenstellingen. Liefde en afschuw, wanhoop en hoop, schuld en onschuld, mens en dier, genegenheid en geweld, afscheid en hereniging. En daarnaast is er ruimte voor symboliek. Danica, de moeder van Léon wordt neergezet als Venus met haar lange rood gekrulde haren en haar bleke gelaatskleur en haar man Karl als Atlas die de last van de wereld op zijn schouders draagt. Er zijn religieuze overpeinzingen en stellingen zonder belerend te worden. De invloedrijke rol van het geloof in het leven van de mensen, past in de tijdgeest van het verhaal. En het respect voor ouders en de onvoorwaardelijke liefde die daarbij hoort.
‘Hij pakte de kromme hand, die net zo droog en warm was als de grond buiten, en hij voelde in al zijn cellen hoe hartverscheurend veel hij van deze man hield’.
De lezer krijgt na ruim vierhonderd pagina’s te hebben genoten, geen antwoord op alle openstaande vragen. Zoals dat ook in het echte leven nooit zo is. Er blijven altijd vragen onbeantwoord. Zoals de auteur zelf aangeeft: ‘Een kaas zonder gaten is een ongeloofwaardige kaas’.
Het gehele boek heb ik de raakvlakken met Of Mice and Men van John Steinbeck wel erg opvallend gevonden. Qua tijdgeest, personages en gebeurtenissen zijn er wat mij betreft (te) veel gelijkenissen om echt onderscheidend te kunnen zijn. In het naschrift doet de auteur voorkomen dat haar de gelijkenis pas opviel toen haar boek geschreven was. Ik had vanaf het begin John Malkovich en Gary Sinise al in beeld als Léon en Mirko. De liefde voor de vacht van muizen deed mij daarnaast denken aan het personage John Coffey uit Stephen King’s meesterwerk The Green Mile. Maar die verwijzing is subtieler.
Vier sterren voor onbeschrijfelijk veel moois. De vijfde ster ontbreekt door het gebrek aan originaliteit. Maar dit doet niets af aan mijn leeservaring. Lees dit boek. Het is veel mooier dan ik zeggen kan. Een roman van topniveau.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
