Experimentele roman uit Chili
[Recensie] Tot 2002 kregen alle Chileense jongeren een eindexamen dat bestond uit negentig multiple choice vragen. Alejandro Zambra, een van de rijzende sterren van de Spaanstalige literatuur, nam dat examen als uitgangspunt voor zijn roman Facsímil, in het Nederlands vertaald als Begrijpend Lezen. Het is een van de origineelste romans (of in elk geval een poging daartoe) die ik in jaren gelezen heb.
In de eerste sectie krijgt de lezer vijf woorden en moet hij bedenken welke niet in het rijtje thuishoort. Bijvoorbeeld:
Opgave 22: Stilte
a) verstomming
b) sprakeloosheid
c) geheimhouding
d) lafheid
e) verzwijgen
Daarna moet de de lezer zinnen in de juiste volgorde zetten. Bijvoorbeeld:
Opgave 27 Een kind
a) Je droomt dat je een kind verliest.
b) Je wordt wakker.
c) Je huilt.
d) Je verliest een kind.
e) Je huilt
a) 1-2-4-3-5
b) 1-2-3-5-4
c) 2-3-4-5-1
d) 3-4-5-1-2
e) 4-5-3-1-2
In de daaropvolgende secties moet je als lezer zinnen aanvullen, overbodige zinnen uit een wat langere tekst schrappen en tot slot vragen beantwoorden over een drietal korte verhalen. In het examen is er natuurlijk maar één antwoord goed, maar bij Alejandro Zambra vertellen alle antwoorden samen het verhaal. In opgave 27 hierboven moet je je afvragen of het verlies voorafgaat aan de droom of omgekeerd.
Intrigerend experiment
In de eerste twee secties zet Zambra met karige woorden een sfeer neer. Daarna worden de teksten langer en krijg je langzaam door waar hij het over gaat hebben: de moeizame relatie tussen vader en zoon, tussen het huidige Chili en dat onder Pinochet. Conservatisme versus de moderne tijd.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat die inhoud niet extreem goed uit de verf komt. Begrijpend Lezen neem je in handen vanwege het intrigerende experiment. Dat is meer dan geslaagd. Beter gezegd: het is ontzettend knap hoe Alejandro Zambra een multiple choice test inzet als keurslijf voor een roman. Alleen daarom al meer dan de moeite waard.
—
Eerder verschenen op Christian Jongeneel
