Prins Bernhard tijdens WO II
[Recensie] Dit boek over de veelbesproken prins Bernhard, die in een tv serie ooit ‘schavuit van Oranje’ werd genoemd, is geschreven “… zonder bewondering of afkeer, en met zo weinig mogelijk vooringenomenheid” (p. 7). Het boek bevat twee interessante fotokaternen.
Gevoelig lag zijn lidmaatschap van de SS, iets dat hij zelf graag bagatelliseerde: dit was toen uit noodzaak, niet uit overtuiging. Zo reageerde hij vaker op lastige kwesties: hij maakte ze kleiner of gaf er zijn eigen interpretatie aan. De vraag die Dik van der Meulen opwerpt is of het met dit verleden verstandig was om Bernhard toegang tot militaire informatie te geven al krijg je uit dit boek niet de indruk dat hij daar expliciet misbruik van heeft gemaakt. Aan de andere kant had Bernhard de neiging om zijn aandeel in militair en politieke ontwikkelingen groter te maken dan de werkelijkheid toeliet.
Juan Zorreguieta
Wel zijn er veel onbevestigde en onduidelijke verhalen over zijn handel en wandel in de oorlogsjaren. Ze worden in dit boek niet afdoende beantwoord omdat het sluitende bewijs ontbreekt maar als lezer houd je regelmatig een wat onbestemd gevoel over. Bijzonder is het onbevestigde verhaal van Bernhards bezoek aan Juan Zorreguieta, de grootvader van Maxima en de zogenaamde Stadshoudersbrief, waarin Bernhard een bestuurlijke taak in Nederland zou krijgen. Ook zijn er onduidelijke, wat dubieuze contacten met een zekere Fritze en King Kong, de laatste zou een dubbelspion – kunnen – zijn.
Zijn buitenechtelijke relaties worden regelmatig benoemd en waren in die jaren een publiek geheim maar ze worden in dit boek niet uitgediept. We herinneren ons nog het geruchtmakende interview met een dagbladjournalist dat postuum – enkele dagen na zijn begrafenis – werd gepubliceerd waaruit bleek dat Bernhard zeker twee buitenechtelijke kinderen had.
Opvallend is Bernhards zeer hechte relatie met koningin Wilhelmina. Zij steunde Bernhard en schoof hem graag naar voren voor vooraanstaande posities ten tijde van de oorlog maar ook voor het naoorlogse Nederland. Gaandeweg groeide het Britse vertrouwen in Bernhard, dat wist hij door zijn optreden wel te bereiken. Hij werd opperbevelhebber van de Nederlandse strijdmacht en het ‘à la suite’ (een uitdrukking voor het feit dat dit louter een titulaire functie betrof) was in de akte doorgehaald. Het is nooit duidelijk geworden wie hiervoor verantwoordelijk was. Eisenhower was het hier echter niet mee eens en daarom kreeg Bernhard het bevel over de Binnenlandse Strijdkrachten. Dat was geen onverdeeld succes door het te voortvarende, eigenlijk onbesuisde optreden van Bernhard en door het feit dat de Binnenlandse Strijdkrachten mensen van diverse zuilen en pluimage omvatte. Na de bevrijding was er een tekort aan discipline en traden veel leden van de BS te eigenmachtig op. Dit werd Bernhard wel aangerekend.
Engelandvaarders liepen met hem weg en beschouwden Bernhard als ‘een van ons’. Niet voor niets schreef Bernhard het voorwoord in Soldaat van Oranje. Zo werd hij na de oorlog, mede door zijn aanwezigheid her en der, tot ‘symbool van de vrijheid’. Dat zou je bijzonder kunnen noemen: iemand van Duitse afkomst die ónze herwonnen vrijheid symboliseert.
Bernhard: een intrigerende maar ook nogal ongrijpbare persoon. “En zo leefde Bernhard in de illusie van een bestaan waarin hij zijn voorrechten als prins der Nederlanden kon combineren met buitengewone bevoegdheden” luidt de voorzichtige conclusie van Dik van der Meulen aan het slot van het laatste hoofdstuk “Achter de linies” (p. 263).
Dik van der Meulen is schrijver en publiceerde eerder een biografie over Willem III en over Multatuli, leven en werk van Eduard Douwes Dekker, Kinderen van de nacht en over wereldreiziger Hendrik Muller.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
