Lees, ril en huiver van het menselijk geploeter
[Recensie] Maart 2023. In Nederland is besloten om alle coronamaatregelen af te schaffen, drie jaar nadat de wereld in de ban raakte van het COVID-19-virus. Alles werd destijds anders. Auteurs vonden in de coronapandemie inspiratie voor een verhaal: Karin Slaughter met Valse getuige, Wim Daniëls met Quarantaine, Laura van der Haar met Een week of vier. Jos Pierreux (1957) schreef twee thrillers waarin corona een rol speelt: Russische poppetjes (2021) en Besloten Stad (2022). Met dit laatste boek won hij de Hercule Poirot Publieksprijs 2022.
Het verhaal speelt in maart 2020 en zoals in veel van de thrillers van Pierreux is Knokke-Heist de plaats van handeling. Pierreux woont er en verweeft allerlei plekken, gebeurtenissen op een organische wijze in het verhaal.
Besloten stad is een mooie titel. Het geeft de ‘ommuring’ van de stad Knokke-Heist weer, het niet langer ‘open’ zijn ten gevolge van de pandemie. Beslotenheid komt ook op andere niveaus terug: de woning van het hoofdpersonage, Steven Tordeur, en de wijze waarop hij zichzelf afschermt voor de buitenwereld. En in het laatste deel is er zelfs sprake van een besloten familiekring die moeilijk te doorbreken lijkt.
Een spookstad
Knokke is door de uitbraak van corona welhaast een spookstad geworden. Er is niemand op straat en iedereen werkt thuis. Dat geldt ook voor de politie. In het Koningsbos wordt een lijk gevonden. Brigadier Athenus moet de zaak zonder ondersteuning aanpakken en dat valt niet mee in een tijd waarin de coronaregels steeds veranderen. Bovendien heeft hij last van zijn overste Mangels (hij “bouwde zijn machtsimperium op het kleineren van anderen”).Luk Borré (een personage dat in veel van de thrillers van Pierreux voorkomt) biedt Athenus ondersteuning.
Pierreux heeft voor een mooie vorm voor het vierdelige verhaal gekozen. In het eerste deel wordt een lijk gevonden. Een agent weet zich te herinneren dat een jaar geleden iemand als vermist opgegeven, de aan drugsverslaafde Kenji Tordeurs. Een van de agenten heeft met diens vader, Steven op school gezeten. Steven identificeert de dode als zijn zoon, eist het lijk op en een crematie volgt snel.
Neem nooit kinderen
Hij wil zijn echtgenote Madeleine er niet bij betrekken. Ze lijdt aan kanker: “Ze was mijn soulmate, maar de muziek is veranderd”. De auto van Steven is echter beschadigd en zijn handen zitten in het verband. Hoe komt dat? Dan wordt een tweede lijk gevonden. In het tweede deel komt Steven nadrukkelijk aan het woord. In cursieve regels reflecteert hij daarin op zichzelf met teksten als “neem nooit kinderen”, “Voor grote kwalen heb je definitieve remedies nodig” en “Wat voor man ben ik.”
In het daaropvolgende deel staat het onderzoek naar de twee lijken centraal. Tot slot is er de verbluffende ontknoping, verteld vanuit het perspectief van Steven, Madeleine en Luk. Die vier delen worden omsloten door twee – bijna identieke – passages met als titel ‘De cirkel is rond.’
Het verhaal loopt via twee grote verhaallijnen, die elkaar uiteindelijk raken. De eerste betreft het politieonderzoek. Dat wordt verteld vanuit de derde persoon, een auctorieel vertelperspectief. De tweede lijn is die van Steven Tordeur (dat betekent iemand die meebeweegt op de gebeurtenissen), verteld vanuit het ik-perspectief. Pierreux kiest soms voor de vertellende ik-vorm (over gebeurtenissen die in het verleden liggen) en dan weer voor de belevende ik-vorm. Je komt door de belevende ik-vorm dichter bij het gevoelsleven van Steven en de keuzes die hij maakt. Je kruipt als het ware in zijn hoofd, wordt deelgenoot van zijn emoties en van de conflicten waarmee hij worstelt.
Afkicken heeft niet geholpen
Het verhaal wordt hierdoor intenser. Je komt erachter wat er onder de oppervlakte bij Steven leeft. Zijn huwelijk met Madeleine is niet meer wat het was. Hun zoon Kenji is het huis uitgegaan, verslaafd aan drugs. Afkicken heeft Kenji niet geholpen. “Wij zijn intussen zo uit elkaar gegroeid dat wij in dit gezin al een poos niet meer aan knuffels en andere lichamelijke intimiteit doen”.
Thema in het verhaal is wat liefde met mensen kan doen. Het gaat ook over morele dilemma’s: “In ieders hart verschuilen zich kwaadaardige kamers. De vraag is niet óf je de deur ernaartoe openzet, maar wannéér en waaróm je het doet.”
Vanaf de eerste regel wil je weten wat er gebeurd is en waarom. Pierreux houdt de spanning goed vast met flashforwards, plotwendingen, cliffhangers. Corona is alom aanwezig. Het komt allemaal voorbij, het communiceren via internet, het thuiswerken. “De elleboog is het nieuwste hulpmiddel van de mens”(in plaats van handen schudden), “In buurlanden verhuurt men huisdieren. Dieren verstrekken immers een geldige reden om de woning te verlaten.” Nu alle maatregelen van tafel zijn geeft het een mooi tijdsbeeld.
Een goedkope versie van Jerommeke
Pirreux schrijft vol vaart, beeldend en zijn humor biedt tegenwicht aan alles wat spannend is. Als Luk Borré niest: “Vroeger wensten de mensen elkaar gezondheid. Straks is niezen zonder iets voor je gezicht te houden het nieuwe toppunt van vrijheid.” Zijn personages zet hij plastisch neer. Steven: “Ik meet een meter zestig. […] Gelukkig ben ik stevig gebouwd.[…] Met mijn vetkuif en achteruit gekamde zwarte haren noemen vrienden mijn een goedkope versie van Jerommeke. Sommigen beweren dat ik ook zijn onbehouwen karakter heb.”
Besloten stad is een psychologische thriller die zich afspeelt in een nieuwe wereld, waarin mensen het moeilijk hebben en aangewezen zijn op zichzelf. Menselijk geploeter, verlies, kansen, eenzaamheid. Hoeveel kan een mens verdragen? Lees, ril en huiver.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
