Bier en vrouwen, … Dali en attitudes
[Recensie] Joost Golsteyn (Deventer, 1973) schrijft naast romans ook poëzie en essays. Met Bestierd heeft hij een zeer merkwaardige roman geschreven waarin hij onweerlegbaar een ode brengt aan de liefde maar waarin hij ook pleit voor de schilderkunst, op weg naar bevrijding. Als decor gebruikt hij het Nijmeegsse studentenleven. Voeg daarbij hectoliters bier en de vier pijlers van Matisse en je hebt de ingrediënten voor een opvallend, vaak mysterieus verhaal.
Het boek heeft een zeer opvallende cover: een mengeling van kleuren, als is het een schilderspalet, die een vaagheid creëren, … als je nauwkeuriger gaat kijken vind je echter herkenbare elementen terug in deze chaos. Joost is dus niet alleen woordkunstenaar, maar ook beeldend artiest want dit schilderij is van zijn hand.
“Rechte vogel
Dode goeroes
Subgeluk in kulkultuur”
Arend en zijn vriend Martin krijgen gelijktijdig geheimzinnige dromen waarin zijn mysterieuze opdrachten krijgen van een mythisch opperwezen. Veel heeft te maken met het surrealistische schilderij van Salvador Dali uit 1946: Verzoeking van de heilige Antonius, een illustratie van de strijd tussen goed en kwaad. Alle voorstellingen op het schilderij hebben te maken met de ingrediënten die de auteur gebruikt in zijn boek: Antonius met opgeheven kruis probeert de verleidingen te weerstaan, het paard staat symbool voor kracht en wellust, de olifant met op zijn rug de kelk van de ontucht en erotiek, een olifant met een fallische vorm, dieren met wankele, lange poten moeten seksuele opwinding symboliseren.
Is het vreemd dat deze beelden voorkomen in de dromen van deze studenten? Ik zou haast zeggen van niet. Zij lijden het doorsnee studentenleven, zonder uitzonderlijke uitspattingen. Alles begint na een onverklaarbare huiduitslag en het drinken van ‘Delerium Christmas’,
“De meeste mensen denken dat het delirium in de alcohol, of in drugsgebruik schuilt, maar ik verzeker jullie dat men het absoluut bij het verkeerde eind heeft, in dezen. Het grootste delirium is dat van de nuchterheid!!!” (p. 171).
Na hun mysterieuze dromen gaan zij op zoek naar de betekenis ervan. Al vlug komen zij tot de vaststelling dat een mythisch opperwezen, gesymboliseerd door een olifant, hun leven gaat beheersen en zij storten zich in het uitgangsleven van Nijmegen waarin vrouwen en bier, met name Westmalle Triple, een belangrijke rol gaan spelen. Tijdens hun kroegentochten ontmoeten zij merkwaardige figuren waaronder de dokter Paardekoper en zijn broer. Wanneer zij kennis maken met de vier geheime pijlers van Matisse is het hek helemaal van de dam: liefde, muziek, genot en kunst maken zij tot hun levensattitudes. Elk van deze elementen zijn belangrijk in een mensenleven, maar de personages in dit boek streven er naar om deze attitudes altijd en overal tegelijkertijd te beleven. En dat geeft aanleiding tot hilarische toestanden, vluchtige seksbeleving en overvloedig veel alcoholgebruik.
“Hoe langer ik er over nadenk, concludeert Ernst, hoe meer ik me er van bewust word dat er sowieso niets is veranderd in onze stijl van leven. Voor de intrede van de olifant dronken we al bier, joegen we al liefde na, luisterden we al naar muziek … Alleen die kunst kan ik nog niet helemaal plaatsen, dat is misschien iets nieuws” (p. 127).
Door deze passage komen we misschien wel tot de essentie van het boek. Als we verder lezen vinden we nog “ordenend principe”, “sleuteldeugd”. En laat dat nu juist een van de drijfveren zijn van de auteur om dit boek te schrijven: een pleidooi voor de schilderkunst als de weg naar bevrijding.
Bestierd is een verhaal waarin veel symboliek gebruikt wordt. Voor mij is het niet verwonderlijk dat een olifant op het schilderij van Dali het mysterieuze opperwezen is dan het leven van een groep studenten gaat bestieren. Is het niet zo dat roze olifanten wel eens geassocieerd worden tijdens een delirium?
Is het ook niet zo dat mensen op zoek moeten naar hun eigenheid, het loslaten van een voortdurende sturing, in dit geval gesymboliseerd door het mysterieuze opperwezen?
“Vanaf het moment dat Arend in ‘Extase’ Bonnie had leren kennen en haar de volgende dag de bons had gegeven, besefte Destiny dat Arend bij haar hoort. Ze kijkt dankbaar naar het voorbij stromende water van de Waal, en laat zich niet meer de wet voorschrijven door een denkbeeldig opperwezen” (p. 148).
De vier geheime pijlers van Matisse doen mij dan weer onwillekeurig denken aan Ramses Shaffy waarin ook een aantal attitudes opgesomd worden: Zing-Vecht-Huil-Bid-Lach-Werk en Bewonder. Allemaal, net als Liefde-Muziek-Genot en Kunst levensbelangrijke beschouwingen.
Golsteyn heeft een vlotte schrijfstijl waarin een scherp oog voor detail duidelijk opvalt. Korte zinnen en dito hoofdstukken geven het verhaal tempo al is het in het begin toch even opletten om de pedalen niet te verliezen: de openingsfase van dit boek zou voor menig lezer een reden kunnen zijn om af te haken, maar eens je mee bent in de opeenvolging van een aantal ongewone gebeurtenissen, als je binnenstapt in de surrealistische wereld van Dali, is het best de moeite waard om deze zoektocht van een aantal jonge mensen naar zichzelf, te volgen, ook al doet Joost Golsteyn dat op zijn zeer eigen en mysterieuze manier. Toekomstige lezers kunnen zich misschien vooraf informeren over Dali en zijn surrealisme: het zal zeker een meerwaarde zijn tijdens het lezen van dit boek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
