"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Better be watching the clouds

Donderdag, 27 juni, 2019

Geschreven door: Walid Raad
Artikel door: Chris Reinewald

Walid Raad: het lot van de begrepen kunstenaar

[Recensie] Op zijn tentoonstelling en bijbehorende publicatie speelt de Libanees-Amerikaanse conceptkunstenaar Walid Raad (1967) met de gecompliceerde opvattingen over het conflictueuze Midden-Oosten. De middelen – film, fotografie, multimedia installaties, performances en essays – die hij hiervoor inzet dienen als rookgordijn; zo blijkt.

Een boek kun je het amper noemen. Meer een sober chamoisbruin mapje. Rechts ingenaaid vinden we een vergrote facsimile van de agenda die Raads vader bijgehouden zou hebben in 1989, middenin de voortslepende Libanese burgeroorlog. Onleesbare aantekeningen in het Arabisch en in het Engels: “Schuilkelder in, bombardementen. Sociaal leven lam gelegd.”

Over het hart van de pagina staat telkens in omtrekkende ballpointlijntjes een projectiel getekend. Zulke types bommen vielen er.

De informatie is tamelijk particulier zoals met (tentoongestelde) agenda’s waaraan groot historisch of cultureel belang wordt toegedicht. De tentoonstelling levert met allerlei objecten zulke politieke bewijzen. Met kleur aangeduide types kogelinslagen. Op de achterkant van depot-schilderijtjes uit het Stedelijk trof Raad geschilderde voorstellingen van een Libanese B-kunstenaar aan – beweerde hij. En kijk, die merkwaardige schaduwwerking bij geëxposeerde kunstvoorwerpen in Louvre Abu Dhabi.

Boekenkrant

Raad diept de ene na de andere culturele duiding van het gewapende conflict op. Niet zo vreemd als je bedenkt dat de stroom getuigenissen over ‘onze’ Tweede Wereldoorlog ook nog steeds niet opdroogde. Sterker nog: geromantiseerd-waargebeurd oorlogsleed is zelfs een populair genre geworden.

Het linkerdeel van het cahier bestaat uit een leporello dat een plantkunde-gids lijkt. Maar kijk beter en je ziet in een witte lelie het uitgeknipte hoofd van koning Hoessein van Jordanië. Een voor een vertonen wereldleiders zich in allerlei bloemen: Jimmy Carter, Chirac, Reagan, Khomeini, Khamenei, Arafat, Assad senior, Mubarak, Netanyahu. Het blijkt een verwijzing naar hoe de geheime dienst codenamen voor invloedrijke personen bezigde. Thatcher werd in die geheimtaal derhalve geassocieerd met een madeliefje. Raad stelt dat het hem gaat om de vraag hoe geweld lichaam, geest, cultuur en tradities aantast.

Het is gedurfd om juist nu, bij actuele sociaal geëngageerde en inclusieve kunst (cultuurmijders bij musea betrekken) met een dergelijk dubbelzinnig project te komen.

Veinzen en vergeten

Het veinzen vormt een niet te onderschatten bestanddeel van de hedendaagse kunst en hoe een intellectuele cultuurelite daarin gelooft. Biennales en Documenta’s gelden daarbij als graadmeter en ijkpunt. Twintig jaar terug toonde de Britse schrijver William Boyd aan hoe goedgelovig de kunstzinnige goegemeente kan zijn.

Met zijn biografie Nat Tate, An American Artist, 1928-1990; zette hij deze ‘vergeten kunstenaar’ in de aandacht. Het boekje is een schoolvoorbeeld van een kunstenaarsbiografie, gelardeerd met foto’s uit het Umfeld van Tate. Zelf komt de kunstenaar opvallend weinig in beeld. Wel zijn stiefvader, mecenas, galeriste, Belgische vriend. Was Tate homo? Biseksueel? Peggy Guggenheim had immers ook Tate als minnaar gehad. Op het omslag staat een grofkorrelig, balsturig portret van Tate. Verder moet je hem zoeken op een groepsportret van een katholieke schoolklas.

Enkele abstracterige schilderijtjes van Tate (die veel werk vernietigd zou hebben) passen bij het Amerikaanse abstract expressionisme in de jaren vijftig. De Kooning, Pollock, Kline, Krasner… Tate, wie kent hem niet? Een bezoek aan Georges Bracque in Normandië zou doorslaggevend geweest zijn. Bracque vertelde Tate dat hij soms jaren doorwerkte aan een werk. Zo begon Tate te twijfelen aan zijn eigen impulsieve composities. Tenslotte volgde hij zijn biologische vader, die hij nooit gekend had, in de verdrinkingsdood.

Kunstkenner David Bowie en essayist Gore Vidal wijdden op de flaptekst treffende woorden aan Tate. Hoe Vidal Tate karakteriseerde past ook bij Wahid Raad of bij de saaie landkaartkunstenaar Jed Martin uit Houellebecqs La carte et la territoire:

“Een kunstenaar die maar al te goed begrepen werd in zijn tijd.”

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Design van het boek: Roger Willems en Walid Raad

Tentoonstelling: Walid Raad: Let’s be honest, the weather helped; t/m 13 oktober in het Stedelijk Museum Amsterdam