Sporen van oorlog ontdekken
[Recensie] “De bevrijding werd pas een haalbare onderneming na drie en een half jaar oorlog – de voorwaarden voor succes kwamen samen in het voorjaar van 1945,” staat in het hoofdstuk Introductie tot de bevrijding van Europa van Bevrijdingsroute Europa. Het boek brengt het proces van bevrijding in acht Europese landen in kaart. Ieder land wordt regionaal en chronologisch behandeld. Er zijn veel kaders met specifieke informatie over de oorlog en biografieën van mensen die een belangrijke politieke of militaire rol hebben gespeeld.
Het boek is een uitvloeisel van het project LRE: Liberation Route Europe dat zich ten doel stelt om alle sporen van bevrijding uit de Tweede Wereldoorlog in kaart te brengen en voor mensen beschikbaar te stellen zodat zij deze kunnen bezoeken en zich kunnen laten informeren over hetgeen er in het verleden is gebeurd.
Deel van de introductie is ook een uitgebreide tijdlijn vanaf 1943, het jaar van de omslag in de Tweede Wereldoorlog. Begin 1943 werd het Duitse leger bij Stalingrad verslagen en daarmee begon de opmars van het Russische leger in westelijke richting. Kort daarna landden de geallieerde legers in het noorden van Afrika en nadat ook hier de Duitse legers werden verslagen, begon de opmars naar Europa vanaf Sicilië.
Interessant is het overzicht van landen die destijds neutraal waren, voorzien van korte informatie waarom dit het geval was.
De informatie over landen begint met Italië en dan blijkt dat hier een hevige strijd is gevoerd, te beginnen met de landing op de stranden van Sicilië. Wij zijn ons daar niet zo van bewust maar dit boek laat zien dat Italië vol is met sporen die naar oorlogsgeweld verwijzen: tal van begraafplaatsen, gedenkplaatsen, musea in dit boek laten zien waar de strijd zich heeft afgespeeld. Bekend en berucht is de middeleeuwse abdij Monte Cassino die door de geallieerden voor een belangrijk punt van verzet werd aangezien en daarom compleet werd vernietigd door bombardementen. Na de oorlog is hij weer minutieus herbouwd.
In Groot Brittannië is de situatie heel anders zoals uit de items blijkt die hier worden genoemd. Naast een biografie over Churchill en Eisenhower (overigens van Amerikaanse afkomst) is het oorlogsmuseum in Londen vermeldenswaardig die vooral aandacht besteedt aan hetgeen burgers meemaakten.
Frankrijk is vooral bekend vanwege de legendarische Normandische stranden waar D-day plaats vond. Hier zijn enorm veel musea, gedenkplekken en begraafplaatsen. Het museum in Caen is indrukwekkend. In een kader wordt aandacht besteed aan de Duitse moordpartij in Oradour dat bewust in originele staat is gebleven. Ik ben er een keer geweest en het is buitengewoon aangrijpend om te zien wat hier is gebeurd.
In het hoofdstuk dat aan België en Luxemburg is gewijd, wordt uiteraard veel aandacht besteed aan het Ardennen-offensief dat hier een grote impact heeft gehad. Veel locaties en musea herinneren daar aan; het museum van Bastenaken verdient bijzondere vermelding vanwege zijn collectie en presentatie.
Ons land levert een belangrijke bijdrage aan deze gids. Zo is het Zeeland Museum waarin de ‘vergeten’ Slag om de Schelde wordt belicht. In museum Hartenstein in Oosterbeek wordt de Slag om Arnhem (operatie Market Garden) indringend en fraai gepresenteerd. Andere nationaal bekende herinneringsmonumenten zijn het Oranje Hotel in Schevingen, het Anne Frank Huis en de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam en concentratiekamp Westerbork. Indrukwekkend is de Amerikaanse begraafplaats van Margraten.
In Polen zijn diverse concentratiekampen: Auschwitz-Birkenau, Sobibor en Treblinka. In Warschau wordt de opstand in het joodse getto belicht. In Tsjechië is Teresiënstadt bekend.
Duitsland is vertegenwoordigd met de concentratiekampen Dachau, Buchenwald, Bergen Belsen, Neuengamme en Ravensbrück. Het monument voor vermoorde joden in Berlijn is van vrij recente datum en heeft als doel om de beklemming van de Holocaust op de bezoeker over te brengen. Ook het huis waar de Wannsee conferentie plaats vond, is te bezichtigen.
Hoewel de titel van dit boek een route suggereert, is er per achter in het boek per land een route uitgezet om een aantal monumenten, begraafplaatsen en musea te bezoeken.
Illustraties verlevendigen dit mooi uitgegeven boek met een heldere lay-out waardoor de lezer snel iets kan vinden.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
