Wat heeft ons zo verwond?
[Recensie] Bevroren behoeften is de mooie titel van de debuutroman van Marij van der Meij (1971). Het verhaal start als een thriller. De vijfenveertigjarige Mia van Hof, die al zes jaar, ver van haar familie, in Australië woont, wordt in november 1995 wakker in een ziekenhuis in Cairns. Ze was drie maanden verdwenen en is terug gevonden op het strand. Ze weet zich niets te herinneren en praten is uiterst moeilijk. Ze heeft een ‘wond’ in haar zij, die lijkt op een aangebrachte tatoeage. Wat is haar overkomen? Jane Vlachos is arts en psychiater in het ziekenhuis en heeft haar als patiënt gekozen. Als het kerstmis wordt mag Mia naar een gastopvang, dan is ze niet alleen in het ziekenhuis. Jane neemt haar mee naar huis. Daar ontmoet ze Fiona, de partner van Jane, en een vriendin van hen, Sarah. Van het ene op het andere moment worden Sarah en Mia verliefd op elkaar en gaan snel samenwonen. De taal en de herinneringen aan het verleden komen bij Mia langzamerhand terug. Het blijkt dat alle vier de vrouwen ‘een problematische jeugd hebben gehad’. Ze hebben de warmte van een hecht gezin niet gekregen, hoorden er op school niet bij, waren buitenbeentjes. Ze zijn eigenlijk onthecht, hun behoeften zijn bevroren.
“Ik kijk vaak naar de sterren, maar sterren hebben geen oren, geen mond, komen nooit dichterbij.”
Het thema van het verhaal is ‘de behoefte om gezien te worden’. Iedereen heeft de behoefte aan veiligheid, maar ook aan het ergens bij horen, het deel uit te maken van een groep of de samenleving. De mens is een sociaal wezen. Je jeugd heeft een enorme invloed op hoe je je ontwikkelt. Een goede relatie met je opvoeders, zorg, liefde en aandacht zijn belangrijk voor jonge en opgroeiende kinderen. Je maakt deel uit van een gezin, hoort er bij, je wordt gezien, er is vertrouwen. Als je dat allemaal mist, kan zich dat wreken in de toekomst. De vier vrouwen in het verhaal hebben een bijzondere band, maar proberen wel hun verleden te verbergen. Zij schamen er zich voor, zijn in zichzelf gevangen, zijn gevlucht naar Australië. Dat land dankt zijn naam aan ‘terra australis incognita’ (het onbekende zuidelijke land). Jane en Sarah komen oorspronkelijk uit Griekenland, Fiona uit Ierland en Mia uit Nederland. Ze zijn in dit voor hen aanvankelijk onbekende land op zoek naar nieuw perspectief. Langzamerhand laten ze steeds meer van zichzelf zien, komt hun ‘getraumatiseerde’ verleden aan de oppervlakte. Dat komt in de eerste verhaallijn aan de orde. In de tweede verhaallijn gaat het om wat Mia is overkomen. De Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van Australië, spelen daarbij een rol. Zij werden vroeger door de blanke bevolking als niet-volwaardig bestempeld. Zij werden dus ook niet ‘gezien’. Nu staat de Australische overheid toe dat in gebieden waar veel Aboriginals leven ze naar de ‘blanke’ wet ook hun eigen wetten kunnen toepassen. De wond in Mia’s zij heeft daarmee te maken. Het is een brandmerk, niet alleen fysiek, maar vooral mentaal. De twee verhaallijnen raken elkaar daar waar het gaat om het zichzelf te bevrijden van het verleden. Niet voor niets siert een vlucht meeuwen boven de zee de cover. Een meeuw is het symbool voor vrijheid, zorgeloosheid, hoop en liefde. Hier is het een prachtige metafoor waarnaar de vier vrouwen samen op zoek zijn.
“Waarom is het zo godvergeten moeilijk om los te laten wat ons heeft verwond.”
Het verhaal wordt vooral verteld vanuit het perspectief van Mia. Ieder van de vrouwen probeert haar verleden op een eigen manier te verwerken. Zo doet Jane dat door zwarte tekeningen te maken en Fiona door in haar leven veel met kleuren te werken. Een mooie tegenstelling tussen deze twee vrouwen die tevens een relatie hebben.
Hoewel de thematiek boeiend is zou de uitwerking krachtiger hebben mogen zijn. Dat had gekund door het verhaal compacter te maken. Er is nu sprake van vier vrouwen die op zoek zijn naar zichzelf, maar het hadden er ook twee mogen zijn. De hoofdstukken waarin de vrouwen de confrontatie met hun verleden aangaan, door naar hun ‘thuis’ te gaan, staan achter elkaar, volgen elkaar chronologisch op. Dat is minder spannend dan dit verleden in het geheel van de verhaallijn subtiel te verwerken, waardoor de karakters ook meer reliëf krijgen. Nu blijft het allemaal wat vlak, kabbelt het verhaal verder. Het had allemaal zoveel spannender kunnen zijn. Het eerste hoofdstuk is fantastisch, maar dekt de lading van de rest van het verhaal niet. Het verhaal verliest snel aan spankracht. Het heeft ook meer het karakter van psychologische roman, dan van een thriller. Meer aandacht aan de redactiebegeleiding had kunnen helpen. De auteur wil heel veel vertellen, maar het is sterker om de verbeelding van de lezer te stimuleren. Ook zijn er toevalligheden die storen. Bijvoorbeeld de relatie tussen Sarah en Mia. Vanaf het eerste moment dat ze elkaar ontmoeten zijn ze verliefd en ze gaan bijna meteen samenwonen. Ondanks de vele mooie passages had het allemaal wat scherper gemogen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
