Liefde en haat op de Westelijke Jordaanoever
[Recensie] In zijn vervolg op Moedervlekken toont Grunberg op vileine wijze dat wie het verleden uitbuit er ook het slachtoffer van wordt.
Je moet je niet verzetten tegen je trauma, je moet het voortzetten, beweerde psychiater Kadoke in Arnon Grunbergs vier jaar geleden verschenen Moedervlekken. In die roman haalde de psychiater zijn automutilerende en bleekwater drinkende patiënte Michette in huis om voor zijn dementerende moeder te zorgen. Kadoke verkocht het als een vorm van alternatieve therapie die ook nog eens wonderwel leek te werken, al was het soms kantje boordje. Zoals die keer dat Michette ontdekte dat moeder in feite vader met een pruik op bleek te zijn. Na de dood van moeder had vader haar Holocaust-trauma en meteen ook maar de rest van haar identiteit overgenomen.
In Bezette gebieden keert Grunberg terug naar de setting van Moedervlekken. Michette blijkt een relatie aangeknoopt te hebben met een gevierde schrijver en laat Kadoke en zijn vader daarom in de steek. Een vervangster wordt gevonden in Rianne, een bijzonder gelovige aanhangster van Christenen voor Israël. Op een dag staat Anat voor de deur, de paranoïde kleindochter van zijn moeders nicht, die overal antisemieten ziet, een paar dagen bij Kadoke wil logeren en zich voor het avondgebed laat pakken door haar achterachterneef. Voor de psychiater lijkt alles dus weer op rolletjes te lopen, tot Michettes schrijver zijn nieuwe boek publiceert, over een psychiater die zijn patiënte in huis haalt om voor zijn vader te zorgen en haar daarbij ook nog eens seksueel misbruikt. Op tv ontsluiert Michette daarna de ware feiten en voor Kadoke het goed en wel beseft, moet hij Anat gelijk geven. Afgaand op de emmer antisemitische bagger die hij over zich heen krijgt, gaat het met het avondland van kwaad naar erger. En dus beslist hij samen met zijn vader naar Israël te vertrekken, naar de Westelijke Jordaanoever om precies te zijn, waar Anat in een religieuze nederzetting woont. Misschien wordt het wel iets tussen hen, fantaseert hij.
Het verhaal dat zich daar ontspint gaat over liefde en haat, over opoffering en onbegrip en uiteindelijk ook over veganistische koekjes en moord, en dat alles in een gemeenschap die geleid wordt door een al jaren in Brooklyn in coma liggende rabbijn van 98. Geen wonder dat Kadokes vader dood wil natuurlijk. “Je mag me ook doodslaan,’ zegt hij tegen zijn zoon, ‘Maakt niet uit hoe je het doet. Als het maar nu gebeurt.” En wanneer hij hoort dat Anat en Kadoke zich verloofd hebben, merkt hij droogjes op: “Had je niet beter een hond kunnen nemen?”
Ja, Bezette gebieden is weer een volbloed Grunberg, een boek dat druipt van het cynisme en waarin Anat tijdens haar huwelijksnacht een SS-pet bovenhaalt, die op het hoofd van een verbouwereerde Kadoke plant en fluistert: “Keel je kleine Jodinnetje, sla haar in het gezicht, je kunt meer dan je denkt, Obersturmbannführer.” Je moet het verleden loslaten, bezweert Kadoke haar de dag nadien, want leven is loslaten. Waar zij kortaf op antwoordt dat loslaten sterven is. Finaal gaat de nieuwe roman van Grunberg over de wijze waarop wij allemaal, en dus niet alleen de zionisten en de Israëlische kolonisten, ons gedrag laten bepalen door het verleden. We zien er een noodlot in waar niet aan te ontsnappen is, maar zoals Grunberg zijn boek besluit: een noodlot moet je niet omarmen, je moet ermee lachen. En dat doet hij weer voortreffelijk.
—
Centrale zin: “Je moet je noodlot niet omarmen,… je moet ermee lachen.”
Eerder verschenen op Knack
