Geloven in verbinding
[Recensie] Martin de Geus was als predikant werkzaam in diverse gemeenten van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit boek is een bundeling van verschillende bijdragen die voor diverse gelegenheden zijn geschreven en zou je als een terugblik op zijn werkzame periode als gemeentepredikant kunnen beschouwen. Het boek ademt een open eigentijdse sfeer en heeft een autobiografisch karakter. Martin de Geus heeft oog voor menselijke vragen en is, om het zo te zeggen, terughoudend ten aanzien van kerkelijke dogma’s. Hij is persoonlijk betrokken bij dit boek en de lezer merkt dat hij vanuit die attitude ook onder de mensen heeft gewerkt, met een goed en open oog en oor voor wat er ten diepste in hen leeft.
Geloven is voor hem, zoals voor veel mensen vandaag, allerminst een vanzelfsprekend iets want waarom zou een mondig en weldenkend mens in de 21e eeuw geloven in God over wie eeuwenoude verhalen zijn opgetekend in wat wij de bijbel noemen? Verhalen die bovendien vaak weerbarstig zijn, behoorlijk gedateerd en ook nog eens met de nodige innerlijke tegenstrijdigheden en historisch onbewijsbare gebeurtenissen. Het roept – begrijpelijk – bevreemding op en dat is ook het eerste woord dat Martin de Geus in zijn voorwoord gebruikt. Het staat allemaal zo ver van je af en je ziet er in de huidige wereld zo weinig van terug. De groep die er waarde aan hecht, krimpt bovendien en het instituut kerk heeft ook z’n schaduwzijden. Martin de Geus komt naast die zoekende, twijfelende en soms innerlijk eenzame mens staan en wil een luisterend oor bieden maar ook een herderlijke gids zijn: wellicht valt er tóch iets van God te ontdekken in ons menselijk bestaan. Wij hoeven niet alles – zeker – te weten, Martin de Geus vindt dat niet nodig en wíl het misschien ook niet. Liever oprecht leven met ónzekerheden die je toch blijven bezighouden dan schijn- en verouderde zekerheden overeind houden die je hart niet raken. Zo is de auteur van ‘Bij zinnen’ naar eigen zeggen meer predikant dan theoloog, je zou misschien nog beter kunnen zeggen: meer pastor dan theoloog want het prediken van de predikant staat in dit boek ook niet voorop.
Geloven is een uiterst persoonlijke aangelegenheid en zoals wij als mensen in veel opzichten van elkaar verschillen, zo heeft ons geloven ook een persoonlijke kleur waarin niet de ratio maar het hart voorop gaat: “Spreken over God dient dan ook in mijn ogen altijd weer te beginnen bij het spreken tot en met God, meer concreet bij het gebed om de verlichting door zijn Geest”, pag. 36. Dat zijn ‘vrome’ woorden waarin Martin de Geus duidelijk wil maken dat de persoonlijke relatie tot God en het contact dat wij met Hem ervaren wezenlijker is dan ons vaak rationele spreken over God in theologische taal. Daarom merk je in dit boek ook een zekere moeite met de christelijke traditie waarin de dogmatische benadering toch vaak de boventoon voerde.
Boeiend is de verhandeling over verzoening waar Martin de Geus spreekt over “verzoening door verschroeiing” waarmee hij bedoelt dat de kracht van Gods liefde onze onvolkomenheden uitbant. Het is balanceren maar de auteur komt toch uit bij verzoening die ons eerst als gave wordt geschonken en vervolgens tot opgave wordt in onze levensstijl en omgang met mensen.
Door heel het boek heen spelen kunst en cultuur een belangrijke rol: vele eigentijdse schilderijen en verwijzingen naar literatuur laten zien dat Martin de Geus de thema’s die hierin spelen, oppakt als eigentijdse spirituele gidsen. Zelfs een boek van Lodewijk Asscher “Opstaan in het Lloyd Hotel” bevat thema’s die voor de auteur aanknopingspunten bevatten over de kracht en betekenis van (bijbel)verhalen. Ook is Martin de Geus een verdienstelijk schrijver van teksten voor bijbelse oratoria.
Zoals de titel van het hoofdstuk Joden, christenen en moslims: één familie al doet vermoeden, laat Martin de Geus zich hier van zijn meest ruimhartige kant zien en benadrukt hij de verbondenheid tussen deze drie religies. Hij beschouwt het als “een heilige zaak” dat wij ons bewust blijven van onze joodse wortels en “… dat alle gelovigen kinderen van Abraham zijn: besnedenen en onbesnedenen, joden, christenen en moslims”, pag. 168. Zo wordt duidelijk dat Martin de Geus pleit voor inclusief geloven.
Bij zinnen is een boek waarin veel mensen met een open religieuze instelling zichzelf kunnen herkennen. Het zou mooi zijn wanneer Martin de Geus – wellicht samen met anderen – nog eens een boek over geloven zou schrijven waarin in meer innerlijke samenhang wezenlijke thema’s naar voren komen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
