Pleidooi voor hernieuwde aandacht
[Recensie] Er is iets bijzonders aan de hand met het woord ‘verschillig’. We kennen het alleen in de negatieve vorm ‘ónverschillig’. Alfons Vansteenwegen signaleert in zijn boek Blijf verschillig veel desinteresse in wat er om ons heen gebeurt en ziet een sfeer van ontevredenheid in de huidige westerse wereld.
Dat is helaas vaak waar en mensen lijken tegenwoordig vaak moeilijk te bereiken, ze trekken zich terug in hun eigen veilige bubbel en zorgen vooral voor hun eigen geluk. Toch zijn er situaties waarin die schijnbare onverschilligheid wordt doorbroken. Vansteenwegen noemt een indringend voorbeeld: de foto van het dode jongetje dat aanspoelde op het strand van Turkije. Dit beeld, dat de kwetsbaarheid van vluchtelingen in te kleine bootjes illustreerde, ging een aantal jaren geleden de wereld over en maakte toen veel los. Ineens hadden vluchtelingen een menselijk gezicht. Juist op kleine schaal wordt het algemene leed dat veraf lijkt te zijn, zichtbaar en dán raakt het ons.
Ik vraag mij dan ook af of mensen inderdaad zo onverschillig zijn als Vansteenwegen denkt. Dat líjkt inderdaad wel zo maar wat zit daar ten diepste achter? Is het soms ook de onmacht om iets aan de wereld te kunnen veranderen? Of de zelfbescherming omdat mensen niet tegen al het leed kunnen dat op hen afkomt?
Ik denk dat de werkelijkheid genuanceerder ligt. We zien dat ook in de huidige crisis die Europa teistert. Vorig najaar waren buitenlandse vluchtelingen niet welkom in Polen en nu worden Oekraïnse vluchtelingen daar hartelijk en zonder beperkingen opgevangen. Natuurlijk kun je daar het een en ander op afdingen: Oekraïne ligt dichterbij, de inwoners lijken meer op ons, er zijn familiaire relaties. Maar de onverschilligheid is toch niet zo’n ondoordringbaar schild als we zouden denken. In Groningen mag meer gas worden geboord al moet er dan ook meer aan compensatie worden gedaan. Het nee is als het er op aankomt toch niet zo absoluut. Dat hadden de Groningers vorig jaar van zichzelf niet gedacht.
Als de menselijke nood aan de man komt, dan gaan menselijke harten open. Kijk ook naar de respons op de actie van 555 en de vele particuliere initiatieven om Oekraïners te helpen. Zó onverschillig zijn we – gelukkig – toch ook weer niet!
Vansteenwegen voert een helder pleidooi om ‘verschillig’ te blijven en daarmee bedoelt hij vanuit de oorsprong van het woord: het verschil maken door aandachtig en zorgvuldig waar te nemen. Met vele voorbeelden illustreert hij zijn verhaal dat iets heeft van een vlugschrift. Zelfs het scheppingsverhaal uit de bijbel komt erbij want scheppen is onderscheiden tussen licht en duisternis, tussen dag en nacht. Het leven krijgt ritme, wordt verschillend van karakter en krijgt daardoor kleur.
Zo wil de auteur ons op alle fronten van het leven, in het persoonlijke vlak van relaties en in de politiek, meer mens maken. Mensen die bewust leven en zich laten raken door wat zij meemaken en wat er op hen afkomt. Mensen die zich dan ook verwonderen en nieuwsgierig zijn om meer te weten en zo dingen en mensen beter te begrijpen.
Vansteenwegen noemt de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan die verschillig was en zich het lot van de Joodse gewonde man aantrok, in zijn tijd grensdoorbrekend want Joden en Samaritanen verschilden in religieus opzicht van mening en dat leidde tot een breuk. Er is wat dit betreft niets nieuws onder de zon zou Prediker zeggen.
Dit kleine maar zinvolle boekje is een warm pleidooi om voluit mens te zijn met liefdevolle waardering voor andere mensen die soms geheel anders zijn maar evengoed mens als wij.
Alfons Vansteenwegen was hoogleraar psychotherapie en seksuologie aan de Katholieke Universiteit van Leuven in België. Hij schreef eerder Liefde is een werkwoord dat in dertien talen werd vertaald.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
