Poëzie schrijven in Europa
[Recensie] Dit boek beschrijft hoe de reizen van de beroemde dichter Rainer Maria Rilke (1875-1926) van invloed waren op zijn gedichten en andere werk.
Rilke was één van de grootste dichters in de 20e eeuw, en schreef 30 dicht- en prozabundels. Daarnaast produceerde hij vele brieven en losse gedichten. Bekende titels, die ook in dit boek zijn genoemd, zijn De elegieën van Duino, De aantekeningen van Malte Laurids en Mir zu Feier.
Afhankelijk van de plek waar hij verbleef, kwam hij meer of minder tot werken. Opgegroeid in Praag had hij de drang om weg te gaan, en vooral in Parijs kon hij goed schrijven. In het begin van zijn carrière verblijft hij in Worpswede, een plaatsje in Duitsland, te gast bij de kunstenaar Heinrich Vogeler, die hij in Florence had leren kennen. Er wonen en werken hier veel kunstenaars en Rilke voelt zich er helemaal op zijn plek. Hij ziet hier een dynamische spanning tussen natuur en kunst.
Hij wordt secretaris van de beeldhouwer Rodin, en is zeer geraakt door diens kunstwerken. Hij heeft dit baantje nodig om aan geld te komen, en komt in die periode weinig aan schrijven toe. De villa van Rodin ligt in Meudon, ten zuidwesten van Parijs.
Op Capri vindt hij een mecenas, waarop hij weer volop kan schrijven. Hij raakt ook geïnspireerd door de schilder Paul Cezanne, en gaat wel tien keer naar Venetië. Hij blijft echter continu verlangen houden naar een vreemde stad. Een adellijke dame nodigt hem uit op haar kasteel, omdat zij houdt van de kunsten. Zij laat hem logeren en onderhoudt hem op haar kasteel in Duino. Ze zouden levenslang blijven corresponderen.
Het boek staat vol met afbeeldingen en foto’s van Rilke, en van de plekken waar hij verbleef. Auteur Florian Jacobs is hem ook nagereisd (postuum) en vertelt volop hoe de omgeving van Rilke er nu uitziet.
Ook staat het boek vol met gedichten van Rilke, in het Duits en het Frans, waarin hij schreef, maar ook vertaald in het Nederlands. Er is echter maar één gedicht dat in het Nederlands ook echt rijmt. De brillantie van de gedichten is echter prima aan te voelen, ze gaan dieper en filosofischer in op de dingen dan de oppervlakte van het bestaan. Een voorbeeld:
28
“Tijdens het werken zingend land,
Gelukkig land dat werkt,
Het water gaat door met zijn gezang,
Terwijl de wijngaard zich versterkt.—
Zwijgend land, want de zang van het water
Is slechts een stilte in overmaat,
Als die stilte tussen woorden
Die, in ritmes, vooruitgaat.”
Rilke laat zich inspireren door het landschap, maar ook door engelen, en op het laatst van zijn leven door de eindigheid. Hij heeft meerdere keren een vrouw, maar vindt zijn werk belangrijker, dus besteedt niet veel aandacht aan hen. Ze staan in dit boek ook niet op de voorgrond. De vele gedichten die geciteerd worden, worden uitgebreid door Jacobs geduid. Zoveel zelfs dat het begint te duizelen. Niettemin prachtig om te lezen, de poëzie is haast muzikaal.
Rilke schrijft ook over het dichten zelf, dat helpt hem in een periode waarin hij moeilijk tot schrijven kan komen. Volgens Jacobs zet Rilke ons aan het denken over onze plaats in de wereld. Hij is volgens hem ook bij uitstek een schrijver die zijn lezers steeds herinnert aan wie ze zouden willen zijn, of alleen al aan het gegeven dat ze iemand willen zijn. Rilkes poëzie en brieven, zegt hij, attenderen ons op een wereld die groter is dan onze alledaagse omgeving.
Florian Jacobs (1989) is schrijver, dichter en filosoof. Hij is werkzaam bij de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW). Jacobs studeerde filosofie en literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en publiceerde zowel fictie als non-fictie, waaronder Markante denkers (met Frans Jacobs, 2016) en de dichtbundel Zwaan en zang (2017).
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
