Een boek dat nog even na suddert
[Recensie] Emy Koopman debuteerde in 2016 met de roman Orewoet. Deze roman werd genomineerd voor de Fintro Literatuurprijs (2017) en de Bronzen Uil (2017).
Pestkoppen zijn er altijd al geweest, de slachtoffers dragen dikwijls de gevolgen ervan hun hele leven met zich mee. In de huidige tijd komt daar ook het online pesten bij, onzichtbaar voor de buitenwereld maar verschrikkelijk voor degenen die het moeten ondergaan. Het boek van alle angsten bestaat uit twee delen. Het eerste deel beslaat tien jaar, de tien jaar tot een catastrofe de wereld laat veranderen. Het tweede deel begint zeven jaar ná die catastrofe, er is dan een nieuwe orde ontstaan. Het leven ziet er totaal anders uit en er gelden andere regels.
In deel 1 leren we de onzekere Fana kennen, ze is van Iraanse afkomst en woont samen met haar vader Simon, haar moeder Niouscha en oudere zus Arissa. Fana wordt aan de kant gezet door haar vriendinnen Isa en Noëlle en later stevig door hen gepest. Ze wordt daardoor een buitenbeentje in de klas. Fana heeft echter een droom, ze wil sterrenwetenschappen gaan studeren na de middelbare school. Ze slikt alle vernederingen en leeft stilletjes verder in haar eigen dromen. Dromen die ingehaald worden door de realiteit in de buitenwereld die aan het verharden is. Het klimaat verandert, diersoorten sterven uit, mensen zoeken daar oorzaken en vooral ook zondebokken voor. Niouscha wordt uit haar hoge functie gezet, raakt werkloos en moet ten langen leste als schoonmaakster de kost verdienen. Niouscha ondergaat net als Fana lijdzaam haar lot. Simon en Arissa niet, zij gaan de barricades op. Op het einde van de middelbare school krijgt Fana, ondanks haar intellectuele capaciteiten, het dringende advies om iets dienstbaars te gaan doen. Algoritmes hebben aangegeven dat dit voor haar de beste weg zou zijn. Ze moet maar psychologie gaan studeren. De maatschappij schrijft steeds meer voor hoe men zich moet gedragen. Fana schikt zich wederom tot grote frustratie van Arissa.
De tweede hoofdpersoon die we in deel 1 leren kennen is Viko, een mager jochie uit een eenoudergezin. Van zijn vader hoeft hij niet veel steun te verwachten, op school is hij het pispaaltje en bovendien worstelt hij met zijn homoseksuele gevoelens. Net als Fana kiest hij in eerste instantie om zich te schikken, om zo min mogelijk op te vallen. Maar dan komt hij op het internet een groep tegen die zich Echte Jongens noemen. Daar leert hij dat mannen zich niet horen te schamen. Hij leert er zijn assertiviteit op te schroeven, dat doet hij eerst online, verbaal is hij daar erg succesvol. Later doet hij dat ook in het echt, hij wordt gevreesd voor zijn scherpe woorden en gaat zelf pesten.
Tijdens hun studie, Viko studeert biologie en Fana psychologie, komen ze elkaar één keer tegen, het maakt niet veel indruk. Viko sluit zich dan aan bij Trots en Eer, een hechte club van mannen die de mannelijkheid vereren. Ook treft hij zijn jeugdliefde Elias aan en gaat met hem samenwonen.
In het tweede deel hebben zowel Fana als Viko de catastrofe overleefd. De samenleving is verder verhard en mensen worden ingedeeld volgens hun rating. Iedere zwakte van een mens wordt genadeloos afgestraft, levert strafpunten op en veroorzaakt een lagere rating. Als je rating te laag wordt moet je verplicht in therapie – Fana is een van de therapeuten – om de angsten te overwinnen en in rating te stijgen. Als de rating negatief wordt, volgt óf verbanning naar het Buitengebied óf (voor de vrouwen) een openbare veiling. In het Buitengebied is het leven onherbergzaam, daar wonen alle onaangepasten.
Viko, die als kwetsbaarheidsanalist werkt, gaat zich steeds meer afvragen of hij de juiste keuzes in zijn leven gemaakt heeft. Onder druk van Trots en Eer, de groep die de regels in de nieuwe orde bepaalt, heeft hij ooit zijn liefde voor Elias verloochend. Hij weet niet eens of Elias nog leeft. Maar als hij nog leeft is dat vast in het Buitengebied.
Met name in het tweede deel laat de auteur veel aan je eigen verbeelding over. Ze schetst een beklemmende toekomst na een ingrijpende klimaatramp. Het zet je aan het denken in deze tijd waarin we te maken hebben met de Coronapandemie aan de ene kant en de opwarming van de aarde aan de andere kant. Ze werkt de twee verhaallijnen (die van Fana en die van Viko) goed uit, ze laat haar hoofdpersonen menselijke keuzes maken. Keuzes met verregaande gevolgen.
Het boek van alle angsten is een boek dat nog even nasuddert. In onze huidige samenleving komt (online) pesten helaas nog steeds té veel voor, we krijgen er geen vat op. Maar wat als de pesters het in onze samenleving het voor het zeggen krijgen? Een indrukwekkend boek, niet altijd makkelijk om te lezen omdat je ook veel zelf moet invullen, vier sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
