Het ware leven is elders. Filosofische reisverhalen
Met intellectuele reisverslagen laat Jos de Mul zien hoe reizen ons niet alleen iets leert over een andere cultuur, maar ook over de eigenaardigheid van onze eigen denkbeelden.
[Recensie] “Er is nog een andere wereld te ontdekken – en meer dan één! Inschepen, gij filosofen!”, luidt niet alleen het motto van Nietzsche, maar ook van hoogleraar wijsgerige antropologie Jos de Mul (1956). Het avontuur en het onbekende lonkten, daar was hij zich al jong van bewust. Geboren en getogen aan de Zeeuwse kust, keek hij als kind uren naar de zeeschepen die daar passeerden. “Die schepen, met exotische namen, deden me al vroeg beseffen dat er voorbij de Zeeuwse horizon nog talloze andere werelden waren te ontdekken en wekten een onbestemd verlangen in mij op.”
De reizen van De Mul zijn geen tripjes, het zijn filosofische reizen die een grote invloed hebben op de ideeën die hij koestert. Reizen maakt het mogelijk om je ‘ervaringshorizon’ te verbreden. Een ervaringshorizon is de manier waarop de tijd en plaats waarin mensen leven, het land, hun gender, sociaal-economische status et cetera, bepaalt hoe zij de wereld om hen heen ervaren. Reizen is, zo meent De Mul, een uitdagende manier om onze beperkte horizon te verbreden. “Reizen vervreemdt ons vaak van het vertrouwde”, schrijft hij. “Wie in een vreemde cultuur verblijft, leert niet alleen iets van die andere cultuur, maar niet in de laatste plaats ook over de eigenaardigheid en toevalligheid van de eigen denkbeelden, gewoonten en tradities.”
Breng mij die horizon! is een bundel verslagen van de verschillende reizen die De Mul in zijn leven heeft gemaakt. In Oxford gaat hij met zijn dochter op zoek naar Alice in Wonderland, fietsend langs de Rijn in Duitsland volgt hij de voetsporen van Nietzsche. In Californië mijmert hij over de pophelden uit zijn jeugd en in Beijing waant hij zich in de wereld van de Chinese avant-garde, kunst tegen de status quo. “De Chinese avant-gardisten waren erin geslaagd het museum te transformeren tot een symbolisch slagveld en de eerste slag was overduidelijk voor hen”, schrijft hij over de expositie China / Avant Garde die in 1989 plaatsvond. Een tentoonstelling die, mede dankzij het feit dat zij meermaals door het regime gesloten werd, de ‘talk of the town’ was en een belangrijke inspiratiebron voor de grote studentenrevolte twee maanden later. Zelf verwondert hij zich in 2004 voornamelijk over de grote hoeveelheid kitsch die hij in de Beijingse kunstscene aantreft.
De lezer moet niet denken dat hij in Breng mij die horizon! met lichtvoetige reisliteratuur te maken heeft. De verschillende reisverslagen die aan bod komen, zijn voornamelijk ook intellectuele uitstapjes. Jos de Mul is een erudiet man, die in één zin een ervaring koppelt aan een filosofische stelling. Hij plaatst de plekken die hij bezoekt in een brede context – van de geschiedenis waarin ze zijn ontstaan, hun politieke achtergrond en maatschappelijke rol. Zo neemt De Mul de lezer mee op een filosofische wereldreis.
Met dit boek stelt De Mul iedereen in staat een glimp op te vangen van een andere wereld, zonder zelf aan de zonde van het massatoerisme toe te geven. Zelf stelt hij: “De moderne toerist gelooft niet langer in God, maar koestert onverminderd de door platonisme en christendom gevoede hoop op verlossing. Net als de traditionele gelovige veronderstelt de moderne toerist dat het ware leven elders is, aan gene zijde van het geploeter en de zorgen en verveling van alledag.”
—
Eerder verschenen in Volzin
