Psychologisch sterk, maar verder licht onevenwichtig debuut
De eerste zin:
“Eerst is er alleen een demonstrant, die uit de achtergrond van rookpluimen naar hem toe komt rennen en steeds scherper zichtbaar wordt.”
[Recensie] Journalist Alex Laagland maakt een reportage over het geweld waarmee de Venezolaanse autoriteiten betogingen neerslaan. Hij ziet hoe twee in het zwart geklede mannen op een motorfiets aan komen rijden. De motor stopt, de passagier stapt af, richt zijn geweer op een betoger en schiet. Het levert Alexander een kanjer van een foto op, van een jongeman die met de arm in de lucht een kogel in de schouder krijgt, een foto die op de voorpagina van de Nederlandse krant Trouw terechtkomt en een paar maanden later bekroond wordt met een perstrofee. Maar voor Alex is die foto geen zegen. Hij doet hem twijfelen aan het idealisme waarmee hij ooit naar Latijns-Amerika is vertrokken. Hij wou de realiteit tonen en de wereld veranderen, maar teert hij niet gewoon op de miserie van een ander? Had hij de neergeschoten jongen niet moeten helpen? Wanneer hij niet veel later op brute wijze bedreigd, geslagen en beroofd wordt, slaan zijn stoppen door. Hij wordt cynisch, begint te veel te drinken en verwaarloost zijn job.
Uitgangspunt voor het schrijven van de roman Buiten beeld was voor Jurriaan van Eerten de iconische foto van de Zuid-Afrikaanse journalist en fotograaf Kevin Carter waarop een Afrikaans uitgehongerd kind te zien is dat schuin voorover op de grond ligt, terwijl een paar meter verderop een gier zit toe te kijken. De foto verscheen in 1993 in de New York Times en Carter kreeg er bakken kritiek voor. Waarom had hij het kind niet geholpen, vroeg men zich af. Uiteindelijk werd de kritiek zo luid dat Carter zelfmoord pleegde.
In Buiten beeld pleegt Alex geen zelfmoord. Hij wordt alleen cynisch, begint reportages uit zijn duim te zuigen en loopt uiteindelijk tegen de lamp. Buiten beeld is een licht onevenwichtige roman waarin de balans tussen relevante en irrelevante informatie niet helemaal goed zit. Hoe en waarom Alex journalist werd, is bijvoorbeeld veel te uitgesponnen. Stukken beter is van Eerten dan weer in de psychologische uitdieping van Alex, levensecht en overtuigend, waar het feit dat hij zelf al een hele tijd als journalist werkzaam is in Latijns-Amerika wellicht niet vreemd aan zal zijn.
—
3 vragen aan Jurriaan van Eerten
Waarom ben je naar Latijns-Amerika getrokken?
Van Eerten: “Jaren geleden zat ik op een Thais strand. Mijn vriendin volgde een duikopleiding en ik dacht na over een roman. Deze roman dus, met het verschil dat de hoofdrolspeler een oorlogsjournalist was. Waarom zoekt iemand dat extreme gevaar op, wou ik weten. Is zo iemand idealistisch of gewoon verknipt? Net op dat moment ging er een bom af niet ver van het hotel waar we verbleven. Interessant, dacht ik, dus ging ik erheen, praatte met de relevante mensen en schreef er een artikel over dat in een Nederlandse krant werd gepubliceerd. Daarna schreef ik nog een paar stukken over Thailand en overlegde ik met mijn vriendin, die fotografe is, waar we meer van dat werk konden doen, en dat werd dus Latijns-Amerika, want dat leek me spannend, en mits het leren van Spaans kwamen we er een heel eind, dachten we. En zo hebben we drie jaar reportages gemaakt in Latijns-Amerika.”
Zijn jullie er ook overvallen zoals Alex in je roman?
Van Eerten: “Het was nooit zo gewelddadig als in het boek, maar we zijn daar wel eens overvallen door een stel jongens, ja. In de eerste maand zelfs een paar keer, gewoon door onnadenkend het verkeerde straatje in te lopen, maar we zijn nooit bedreigd met wapens. Geweld is gewoon alomtegenwoordig in Latijns-Amerika. Van de twintig meest gewelddadige plekken ter wereld liggen er zeventien in Latijns-Amerika. Is Tijuana de moordhoofdstad niet, dan is het wel Caracas. We waren ooit in El Salvador om een reportage te maken over de gangs die daar actief zijn en iedereen die we ontmoetten had wel een familielid dat vermoord was. Dat gaat je niet in de koude kleren zitten.”
Dus dan denk je: genoeg is genoeg, ik ga terug naar Nederland?
Van Eerten: “Op een gegeven moment was ik het wel een beetje zat inderdaad. Toen werd Trump verkozen, wat rond de Mexicaanse grens voor opschudding zorgde. Ik heb het drie jaar van deze kant gezien, dacht ik toen, laat ik het ook eens van de overzijde bekijken, dus zijn we naar Tucson, Arizona verhuisd. En ik beken dat een klein stemmetje in mijn achterhoofd zei dat het misschien niet slecht was om even weg te zijn uit het geweld. Net zoals ik beken dat ik de eerste maanden in Amerika nog vaak over mijn schouder keek.”
—
Eerder verschenen op Knack
