Een beetje confronterend (maar wel lekker)
Precies 1.097 Chinese restaurants fotografeerde Mark van Wonderen. Het levert een hypnotiserend bladerboek op over uit eten gaan en architectuur in doorsnee Nederland.
[Recensie] Babi pangang, foe yong hai, koe loe yuk. Er zijn maar weinig gerechten die ondanks de exotische klanken zo Nederlands aandoen. Ze zijn te vinden op de menukaart van, natuurlijk, de Chinees. Of liever: het Chinees-Indisch Specialiteiten Restaurant, veelal in rode of groene neonletters afgekort op de gevel. In die afkorting – Chin. Ind. Spec. Rest. – vond journalist Mark van Wonderen meteen de titel voor zijn fotoboek.
Een jaar lang trok hij door het land, van Warffum tot Margraten en van IJmuiden tot Winterswijk. Want wat was begonnen met af en toe een signalementje op Twitter, eindigde in een project dat meerdere dagen per week opslokte, in samenwerking met vormgever Yolande Huntelaar.
‘Mooi van lelijkheid’
De liefde voor het onderwerp spreekt uit het resultaat: een verzorgde uitgave met alle Chinese restaurants in Nederland, op oblongformaat. Net als in de eethuizen domineren de kleuren geel, groen en rood op omslag, schutbladen en openingspagina van elk nieuw hoofdstuk – ‘mooi van lelijkheid’ is een term die herhaaldelijk valt in de begeleidende teksten. Draken, pagodes en lotusbloemen als grafische elementjes doen de rest.
Laat je door die schurende bombast vooral niet afleiden van de beschaafde indeling van de beeldpagina’s. Grote en kleine foto’s wisselen elkaar in een prettig ritme af. Bij elke foto staan plaats- en restaurantnaam vermeld, met overzichtelijke nummering in rood voor de foto’s en zwart voor de pagina, ook in het handige register (eerst even kijken of je eigen Chinees erin staat – jazeker).
Een kort tekstje leidt elk hoofdstuk in en bij sommige foto’s staan bijschriften. Deze zijn licht informatief (over het restaurant in Renkum waar Jan Terlouw altijd kwam maar dat is verhuisd), soms flauw (“Wie bij de bibliotheek z’n honger naar kennis nog niet heeft gestild, kan meteen door naar Chin. Spec. Restaurant Wong’s Garden”) maar bijna altijd ontlokken ze een lachje (“Zelden ben ik een restaurant tegengekomen met zo’n misplaatste naam als Chin. Ind. Paradijs in Tilburg”).
Trouwdag van ouders
Van Wonderen blijft het benadrukken: de traditionele Chinees is een verdwijnend fenomeen. Het moet allemaal hipper, met wokken en sushi, en dat vindt hij jammer. In zijn inleiding beschrijft hij zijn herinneringen: “In mijn kinderjaren, ik heb het over de jaren tachtig, gingen we bijna nooit uit eten. Dat was te decadent. Of simpelweg te duur. Alleen bij speciale gelegenheden aten we weleens buiten de deur. Op de trouwdag van mijn ouders bijvoorbeeld. Elk jaar weer gingen we op deze 13e april met het hele gezin naar de Chinees.”
De thematische indeling – afhalen, parkeerplaatsen, wit-rode gevels – lijkt wat fluïde uitgewerkt. Foto’s klotsen vrolijk over de randen van de onderwerpen, maar zou het beter kunnen? Van Wonderen heeft grip gekregen op de zee van afbeeldingen die hij eigenhandig creëerde, een indrukwekkende prestatie.
Al die beelden bij en door elkaar leveren een herkenbaar beeld op van uit eten gaan zoals dat steeds meer uit de mode raakt. Zonde is hooguit dat de trits foto’s op dubbel postzegelformaat niet altijd goed uit de verf komt, vooral wanneer Van Wonderen je laat speuren naar een kauwgomballenautomaat (ze bestaan nog, hij ontdekte ze vooral in Gelderland en Groningen) of de buste van een leeuw naast de ingang. De al even kleine uitsnedes helpen matig, al is deze oplossing gezien de collectie van meer dan duizend foto’s ook wel weer begrijpelijk.
Inkijkje in gemiddelde woonplaats
En er is nog iets. Die aaneengeregen beelden hebben een hypnotiserend effect. Na zo’n honderd pagina’s raak je bijna in trance. Je weet dan wel zo’n beetje wat er komen gaat: nog meer afzichtelijke nieuwbouw uit grofweg de jaren zestig tot negentig van de vorige eeuw, nu en dan een vervreemdende boerderij of woonhuis, druk beplakte ramen en bizarre ornamenten. Maar juist omdat je weet dat het boek een compleet overzicht geeft – dit zijn ze allemaal, álle Chinese restaurants! – blijf je bladeren.
Met al die panden biedt Van Wonderen en passant een inkijkje in de gemiddelde Nederlandse woonplaats en architectonische normen. Tussen het gniffelen door is dat doorgaans niet iets om vrolijk van te worden. En dat maakt het boek ook een tikkeltje ongemakkelijk.
In het beste geval zie je een compositie van kunstschilder Edward Hopper. Lelystad, Nieuw China: een rode blokkendoos op een plakkaat asfalt onder een stralend blauwe lucht. Geen mens in beeld, verstilde stedelijke weemoed. In het slechtste geval – en daar zijn er nogal wat van – denk je: jongens, wie heeft dit verzonnen. Apeldoorn, Crystal Plaza. Woerden, Mei Wah. Katwijk, Jasmine Garden. Bekijk in dit verband vooral de hoofdstukken over restaurants ‘in de plint’ en in overdekte winkelcentra. Is dit Nederland? Zijn wij dit? Het antwoord luidt helaas ja, de fotograaf bewijst het.
Herziene editie
Zijn toer door het hele land kostte “een klein vermogen”, schreef Van Wonderen in 2018 op Villamedia [https://www.villamedia.nl/artikel/we-besloten-al-snel-tot-de-oprichting-van-een-eigen-uitgeverij]. Subsidie aanvragen kwam niet bij hem op. “Het voelde ook meer als een hobby en hobby’s kosten nu eenmaal geld.”
Komend najaar verschijnt er een ‘geheel herziene volkseditie’, inclusief afvinkvakjes om bij te houden waar je zoal geweest bent (en beslist nog heen moet). Steun Van Wonderen en schaf dit pareltje aan.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
