Boek dat de pretenties waar maakt
Recensie van G. van den Brink en C. van der Kooi: Christelijke Dogmatiek. Een inleiding.
De bedoeling van het boek
Christelijke dogmatiek is een pretentieus boek en dat niet alleen vanwege de titel. De schrijvers beogen een nieuw dogmatisch handboek te leveren dat in ieder geval bruikbaar is voor studenten theologie van zeer uiteenlopende kerkelijke ‘ligging’ en zich duidelijk primair in de orthodox-gereformeerde traditie beweegt. Het boek is pretentieus in die zin dat het zichzelf presenteert als een ‘standaardwerk’ zonder af te wachten of de geschiedenis dit oordeel inderdaad zal geven. Het leuke is vervolgens dat het alle pretenties volop waar maakt. Het is zo compleet dat het je als lezer duizelt. Het boek biedt dus wat het belooft – in overvloed.
Door hun eigen boek bij voorbaat te typeren als ‘loyale orthodoxie’ zijn de schrijvers eerlijk over hun standpunt. Door het hele boek heen blijkt echter dat wat die ‘orthodoxie’ in de praktijk is behoorlijk open en beweeglijk overkomt. Impliciet bevat het daardoor een pleidooi voor de frisheid en de openheid van de christelijke orthodoxie.
Opvallende keuzes
Nergens probeert de Christelijke dogmatiek overdreven innovatief of origineel te zijn. Dat zou ook niet passen bij het ‘handboek-karakter’ dat het boek heeft. De schrijvers maken echter wel enkele belangrijke theologische keuzes waarmee ze zich onderscheiden van meer klassiek gereformeerde dogmatieken. Hun boek begint niet met de openbarings- en schriftleer, om vervolgens pas echt theologisch van wal te steken met de godsleer en de drie-eenheid. Die volgorde is radicaal omgekeerd, en volgt daarmee de theologische trend. De drie-eenheid is in ere hersteld en staat dus voorop. Daarna volgt pas een verhandeling over Gods wezen en eigenschappen en het centrale begrip ‘openbaring’ wordt pas daarna besproken. Nog opvallender is het dat ze de rol van de Bijbel niet opvatten als kennisfundament door hem aan het begin te bespreken, maar dat ze de Schriftleer tussen Christus, de Geest en de kerk plaatsen, waarmee ze de Bijbel veel meer midden in het verhaal van God en mens positioneren.
Dit soort keuzes illustreert wat de schrijvers met dit boek beogen, namelijk een dogmatiek schrijven die niet een soort strikte ‘kennisorde’ aan de kerk oplegt, maar die in verbinding staat met het geleefde geloof. De kerk met haar leven en belijden staat voorop en de dogmatiek probeert hierop te reflecteren en voorzichtig wat orde aan te brengen.
Taalgebruik
Zoals je van een handboek mag verwachten is de taal helder, rustig en bereflecteerd. Je mist daardoor natuurlijk wel eens het poëtische grote gebaar, waardoor het nooit vreselijk spannend en meeslepend wordt. Ieder hoofdstuk bevat echter volop uitnodigingen om zelf dieper in de materie te duiken en de schrijvers laten voortdurend zien wat de spanningen bij het specifieke onderwerp zijn, vaak zonder expliciet zelf een keuze te maken (de ondertitel ‘een inleiding’ is dus zelfs voor meer dan 700 pagina’s geen overbodige luxe). Dat kan wat saai of zwak overkomen, maar het presenteert de christelijke traditie daardoor terecht wel als een enorme ruimte aan interpretaties.
Prettig bescheiden is het dat de schrijvers meermalen vertellen dat een bepaald begrip of onderscheid domweg ‘minder geschikt’ is (bijvoorbeeld ‘algemene openbaring’, ‘erfzonde’ of het onderscheid tussen de persoon en het werk van Christus) maar dat ze er vervolgens toch maar gewoon mee werken. De schrijvers spreken dus de taal van de traditie zonder zich er kritiekloos bij neer te leggen.
Reden om dit boek niet te lezen
Voor wie geen enkele reden heeft om zich te verdiepen in een genuanceerde uiteenzetting van waar het christelijk geloof van oudsher voor staat is de Christelijke dogmatiek niet aan te bevelen. Verder verveelt juist dat genuanceerde karakter van het boek ook wel op den duur. Je vergeeft het de schrijvers bij voorbaat, gezien het inleidingskarakter van dit boek, maar soms staat het je tegen om wéér een genummerd overzicht van verschillende visies tegen te komen. Studenten theologie van de toekomst, veel succes ermee!
Reden om dit boek wel te lezen
De Christelijke dogmatiek is simpelweg het standaardwerk dat het belooft te zijn. Het biedt een dogmatisch overzicht dat zich in een klassiek gereformeerd spoor beweegt, maar wel meer bijbels-theologisch beïnvloed is. Het is een uitstekend inleidingsboek christelijke theologie dat zich niet schaamt voor z’n orthodoxe standpunt, maar wel een open karakter heeft.
—
Eerder verschenen in Trouw
