Meisjes kunnen dit net zo goed als jongens
[Recensie] Clara kan wat mij betreft sowieso meedingen naar de mooiste kinderboekencover van het jaar. Een meisje dat op een brug aan een paard trekt, gespiegeld met kamelen die verwijzen naar de droom van Clara om ontdekkingsreizigster te worden. Een sterk beeld en mooi vormgegeven. Natascha Blum-Stenvert gebruikte stemmige steunkleuren die passen bij het klassieke karakter van het boek.
Wie van klassiekers houdt, komt bij Clara van Pieter Feller en Tiny Fisscher aan zijn trekken. Tiny Fisscher is bekend van de ‘hertalingen’ van klassieke kinderboeken. Ze had veel succes met de nieuwe versie van Alleen op de Wereld en dit jaar nog verschijnt haar bewerking van Romeo en Julia. Bij het herschrijven van Kees de Jongen werkte ze samen met Pieter Feller, bekend van o.a. de serie over Kolletje. Het duo bedacht dat het open einde van Kees de Jongen zich leende voor een vervolg maar wilde nu wel eens een meisje voorop stellen. Vrijwel alle kinderboeken uit de eerste helft van de 20e eeuw (Ciske de Rat, Paddeltje, Pietje Bell, Kruimeltje) draaien immers al om jongens.
Clara is in feite een 21e eeuwse versie van het klassieke jongensboek, met alle elementen uit die periode. Telefoon en auto’s waren er alleen voor de rijkeren, voor warm water moest je naar de winkel en kinderen mochten al vanaf 12 jaar aan het werk. Feller en Fischer richten zich op het lot van een meisje in die tijd dat voorbestemd was om trouwen en kinderen te krijgen en zich verder niet te veel illusies moet maken. Maar Clara is dan al op haar toekomst voorbereid en legt zich niet zomaar neer bij haar lot. Haar credo is: ‘meisjes kunnen dit net zo goed als jongens’ en dat maakt ze ook waar. Ze helpt haar vader in de werkplaats en wordt op school het eerste ‘meisje van de bel’ (de leerling die de deur onder schooltijd opent voor bezoekers).
Haar grote droom is om ontdekkingsreizigster te worden, waarvoor ze weinig steun vindt, in de laatste plaats bij haar moeder die verzucht: ‘Word jij nou maar gewoon schooljufrouw, dat is hoog genoeg gegrepen’. Anderen moedigen haar wel aan om haar hart achterna te gaan en haar dromen waar te maken. Er zijn inmiddels voorbeelden van vrouwen die haar voorgingen. Aletta Jacobs ging als vrouw naar de universiteit en Alexine Tinne reisde als eerste westerse vrouw door de Sahara en Centraal-Afrika. Clara is op een kinderlijke manier geobsedeerd door de laatste, en door een tekenaar van dierenplaatjes uit een kruideniersalbum, die ook in Amsterdam blijkt te wonen. Een groot deel van het verhaal is opgehangen aan haar zoektocht naar hem, een wat zeurderige verhaallijn met een teleurstellend slot.
Feller tekende voor de personages en ontwikkelingen, Fisscher zorgde voor de historische input. Clara moet het niet echt hebben van het verhaal maar van de sfeer en stijl die past bij dit type klassieke kinderboeken. Het verhaal verloopt prettig traag, waardoor zelfs de dramatische ontwikkelingen, en die zijn er, een kalm verloop hebben. Voor wie daar van houdt, is het genieten. Sommige zinnen zijn wat al te ouderwets voor kinderen van nu (“Het is half oktober en de herfst heeft bezit genomen van het land”) en een woord als raasdonders kan niet zonder uitleg (kapucijners met ui en spek, vooral bekend uit Otje van Annie M. G. Schmidt).
Het emancipatoire gehalte ligt er vanaf het begin dik bovenop maar dat is niet storend. Clara gaat op haar doel af en laat zich niet weerhouden door bestaande rolpatronen en gewoontes waar het om man-vrouwverhoudingen gaat. Hoezo mogen vrouwen geen broek dragen en waarom zou het vastliggen dat een vrouw moet stoppen met werken als ze trouwt? En bovenal: waarom kan een vrouw geen ontdekkingsreizigster worden, niemand pakt Clara die droom af. Het maakt haar ontwapenend, vooral omdat haar brutaliteit niet al te scherp is aangezet, ze is geen equivalent van Dik Trom.
Clara is geschreven in een decennium waarin de discussie over man-vrouwverhoudingen een nieuwe impuls kent, dat maakt het extra interessant om de historische context weer eens over het voetlicht te brengen. Een vervolg is al in de maak.
—
Eerder verschenen op Jaapleest
