"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Cleopatra

Woensdag, 30 oktober, 2019

Geschreven door: Alberto Angela
Artikel door: Bart Deckx

Twintig jaar uit het leven van de eerste vrouw die wereldgeschiedenis schreef

[Recensie] Cleopatra VII Philopator. Is er een vrouw uit de wereldgeschiedenis die meer tot de verbeelding spreekt dan de laatste koningin van Egypte? Ze kwam al op achttienjarige leeftijd op de troon, regeerde 21 jaar over een van de rijkste gebieden ter wereld en breidde de grenzen ervan tot ongekende omvang uit. En toch is ze vooral bekend om haar relaties met de Romeinse veldheren Julius Caesar en Marcus Antonius. Wie was deze merkwaardige vrouw? In het zeer onderhoudende Cleopatra. Twintig jaar uit het leven van de eerste vrouw die wereldgeschiedenis schreef licht de Italiaan Alberto Angela een tipje van de sluier op.

Veelbewogen leven
Cleopatra (69 – 30 v.C.) leefde tijdens het cruciale kantelpunt van de Romeinse geschiedenis: de ondergang van de Romeinse Republiek met de burgeroorlogen en de opkomst van het Keizerrijk onder Augustus. Rond 48 v.C. overleefde ze ternauwernood een staatsgreep. Om opnieuw de macht te grijpen zocht ze haar toevlucht tot de machtigste man van het moment: Julius Caesar. Volgens de legende liet ze zich, in een tapijt gerold, bij hem afleveren en brachten ze meteen samen de nacht door. Hij zette haar terug op de troon en breidde de macht van Egypte verder uit; samen kregen ze het zoontje Caesarion. Na de Iden van maart (44 v.C.) verbond ze haar lot aan Marcus Antonius, met wie ze de strijd tegen Octavianus aanging. Uiteindelijk pleegde ze op 12 augustus 30 v.C. zelfmoord.

Sterk, daadkrachtig, recht-door-zee
“Als zij plotseling een reis door de tijd zou maken, dan zou ze zomaar een carrièremakende topvrouw bij een grote multinational kunnen zijn, die met een privéjet naar vergaderingen in het buitenland gaat en deel uitmaakt van de jetset.” Zo omschrijft Angela Cleopatra: sterk, daadkrachtig, recht-door-zee. In vrouwonvriendelijke tijden stond zij op spectaculaire wijze haar mannetje. Hij schat haar heel positief, misschien wel te positief in, zeker in vergelijking met die andere hoofdrolspelers op het politieke strijdtoneel van de eerste eeuw voor Christus. Octavianus wordt uiterst negatief beoordeeld. Deze gedraagt zich “sadistisch, wreed, onmenselijk, tiranniek, onbetrouwbaar.” Hij bezit een “duistere boosaardigheid” en is “koud en berekenend”. Antonius is dan weer een “dapper soldaat, een bekwaam commandant en een uitstekend redenaar”, maar te onderdanig tegenover vrouwen. Cleopatra is voor Angela de échte hoofdrolspeler van dit tijdsgewricht.

Legendarisch
Cleopatra blijft tot onze verbeelding spreken. Talloze boeken, films en schilderijen zijn aan haar gewijd. Haar schoonheid en charisma werden legendarisch. Ze durfde het aan haar lichaam ten volle in de politieke strijd te gooien. Een groot mysterie blijft de drijfveer voor haar relaties met Julius Caesar en Marcus Antonius. In de oudheid was liefde omwille van de liefde een zeldzaamheid, zeker in rijke aristocratische middens. Had Cleopatra deze mannen echt lief? Of pasten ze toevallig in haar politieke strategie? Angela blaast warm en koud tegelijk. Zeker was er sprake van wederzijdse aantrekkingskracht, maar voor alle partijen kwam een relatie goed uit.

Hereditas Nexus

Historie verweven met fantasie
Angela maakt historische reconstructies op basis van de kennis die we hebben. Er is dus zeker een stuk fantasie in het boek verweven, wat het in de non-fictie een bijzondere plaats geeft. Angela beschouwt geschiedenis als een verhaal – en dat is heerlijk om te lezen, het is een vertelstijl “die speciaal gecreëerd is om het gevoel op te roepen binnen te treden in plekken en sferen van vervlogen tijden.” De lezer krijgt zeer gedetailleerde beschrijvingen die inderdaad echt die sfeer oproepen. Helaas wordt het verhaal soms wat té romantisch, bijna mierzoet. De feiten uit het leven van de koningin komen allemaal aan bod, maar zo met elkaar verweven dat de lezer het gevoel krijgt proza te lezen. Voor de rechtleerse historicus bevat het boek wellicht te veel speculaties over het innerlijke gevoelsleven, maar de geïnteresseerde leek wordt meegezogen in dat spannende én historisch correcte verhaal dat de geschiedenis van de Cleopatra, Caesar, Antonius en Augustus is. Een aanrader!


Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur:

De drie laatste dagen van Pompeii