Ik moest, zoals zo vaak, aan Droogstoppel denken’
Het hoofdpersonage uit Reinjan Mulders nieuwste roman is uitgever. ‘En wat voor een’: twintig jaar ervaring en hij geeft nog altijd slechts boeken uit, vallend onder het ‘hogere segment. Upmarket’. In de Coffee Company drinkt hij cappuccino’s achter zijn zilveren ‘MacBook Pro, de Ferrari onder de laptops’ en doet hij ‘relaties’ op. Zo ook ‘Montycoat’, drager van een rode, uitgestorven soort jas die, als moderne Sjaalman-equivalent, de uitgever een verhaal te vertellen heeft. Je hoeft in ieder geval niet ál te belezen te zijn om in Coffee Company binnen twee pagina’s de Max Havelaar-analogieën te doorzien.
Montycoats verhaal gaat over J.H. van ’t Hoff, Nederlands eerste Nobelprijswinnaar (in de Scheikunde), die altijd een beetje onderbelicht is gebleven. Montycoat bezit, naast vele verhalen over de scheikundige, het cilinderbureau van de oude Van ’t Hoff, die als mooie marketingstunt aan een museum kan worden aangeboden bij de presentatie van een beoogde biografie. Die ook nog eens perfect past in de biografieënreeks ‘Mannen van Formaat’ die de inmiddels bekende upmarket-uitgeverij erop nahoudt. De uitgever ziet de cijfers in de honderdduizenden voor zich en besluit Montycoat aan het schrijven te zetten.
‘“Kan ik u nog iets aanbieden? Ik betaal. Een grote latte?”
Een goed verhaal mocht wat kosten. Misschien lag hier de wortel van ons volgende succes. Uitgeven, wist ik, is een kwestie van luisteren en vooruitzien, en daarnaast van investeren, van veel investeren. In anderen.
En dat was wat ik als een van de besten onder mijn collega’s kon.
“Een kleine cappuccino graag”’
Na enkele hoofdstukken houdt het gezever van het hoofdpersonage over zijn staat van dienst grotendeels op, en daarmee een van de opvallendste Multatuliparallellen. Hoewel ik deze aspecten niet mis – ik ben geen uigesproken liefhebber van dergelijk schrijven volgens een geforceerd format – pakt Coffee Company ook inhoudelijk als Max Havelaar-variant niet goed uit.
De vorm suggereert immers dat het boek een aanklacht zal bevatten, zoals Multatuli het opnam voor een onderdrukt volk. Mulders roman zou je ook als een aanklacht kunnen opvatten, maar dan tegen de wijze waarop de uitgeverij werkt, de wijze waarop de uitgeverij omgaat met zijn schrijvers: Montycoat wordt, naast licht bespot, vooral gemanipuleerd. De uitgever wil hem als ‘luie schrijver’ niet te veel onder druk zetten om aan het werk te gaan, maar wil hem ook niet laten lopen. Vooruit, er is dus sprake van enigszins vuil spel, maar een tragische geschiedenis à la Nederlands-Indië levert het allerminst op, wat de belangrijkste angel uit het verhaal haalt.
Daarnaast willen de gesprekken tussen de twee mannen in hun luxe tent niet vlotten. In elk van de twaalf hoofdstukken moet het gesprek op gang komen, voordat er echt over de totstandkoming van een boek wordt gepraat. ‘Daar zaten we weer, als twee middelbare heren, en we hadden nog steeds alle tijd.’ Vervolgens hebben ze het over Chopin of over vrouwen (vooral die ene Poolse waar de uitgever ooit mee ging) – het haalt de focus uit het boek en doorbreekt de spanningsboog. En hoe realistisch het ook is dat de gesprekken van twee heren alle kanten op gaan, had ik liever wat meer richting gezien.
Voortdurend neemt het hoofdpersonage het woord als het gesprek dreigt te ontsporen of dat reeds doet, met een irritant ‘o ja, voor ik het vergeet’, een ‘maar daar gaat het nu niet om’ of een eenvoudig ‘ter zake.’ En dan: ‘Ik had geknikt. En moest, zoals zo vaak, aan Droogstoppel denken.’ Alsof voor de echte achterlijken onder ons de analogie nog even geëxpliciteerd moet worden, valt dat zinnetje uit het niets.
