"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Daarna

Dinsdag, 4 mei, 2021

Geschreven door: Bruce Greyson
Artikel door: Evert van der Veen

Signalen uit niemandsland

[Recensie] De ondertitel geeft het onderwerp van dit boek aan en maakt nieuwsgierig naar de inhoud: Wat nabij-de-doodervaringen onthullen over het leven en ons bewustzijn.

Het boek begint met een opmerkelijk verhaal over iemand die in coma is en – nadat hij daaruit is ontwaakt – exact weet te vertellen wat er is gezegd en wat er in zijn kamer is gebeurd. Al sinds de oudheid zijn er opmerkelijke verhalen van mensen die we aan de ene kant maar moeilijk kunnen geloven maar die tevens toch zo waarheidsgetrouw zijn dat we ze ook niet zomaar terzijde kunnen schuiven.

In onze taal noemen we het een BDE: bijna-dood-ervaring. Wat is dat? Heel algemeen geformuleerd: “alles wat mensen ervaren als ze tussen leven en dood zweven” (p. 73). Dat is breed verwoord en het biedt ruimte aan alles wat mensen in een dergelijke situatie kunnen beleven. Tegelijk roept het ook de vraag: wat is dat dan precies? Daar geeft dit boek vooral in de vele praktijkverhalen een boeiend en veelzijdig antwoord op.

Bruce Greyson is al 45 jaar door bijna-doodervaringen gefascineerd en heeft er veel onderzoek naar gedaan. Dit boek staat vol verhalen en getuigenissen van mensen die een BDE hebben gehad en Bruce heeft ze met liefde en respect verzameld, bestudeerd en wil in dit boek Daarna een groter publiek hierin laten delen.

Boekenkrant

Op de achtergrond speelt daarin ongetwijfeld mee dat vele mensen vergelijkbare ervaringen hebben en zich nu erkend voelen. Ik kan me goed voorstellen dat veel mensen een zekere gêne voelen om over hun BDE te vertellen omdat ze zich afvragen: word ik wel serieus genomen en is het niet ‘vreemd’ wat ik heb te vertellen? Het behoort inderdaad niet tot de doorsnee ervaringen van de meeste mensen en dat maakt het bijzonder en vaak wat moeilijker bespreekbaar.

Bruce Greyson heeft van veel mensen het vertrouwen gewonnen zodat ze hem in hun ervaringen laten delen. Hij heeft zelf ook ervaren dat dit onderwerp in wetenschappelijke kring gevoelig ligt omdat het min of meer onbewijsbaar is. Maar gezien de kracht van de verhalen van mensen en het positieve effect dat een BDE op hun leven heeft, maakt Bruce Greyson zich sterk voor een open benadering. Hij is het dan ook beslist niet eens met collega’s die een BDE als een psychische aandoening of hallucinatie mensen menen af te kunnen doen. Ik ben dat met hem eens. Simpel gezegd: er is meer tussen hemel en aarde. Zo zijn er ook mensen die helderziende is, overigens een eigenschap waar je niet altijd jaloers op hoeft te zijn. Naast het ‘gewone’ psychische gedrag – maar wat is gewoon en wie bepaalt dat? – zijn er talloze mensen die ‘anders’ zijn of die over bijzondere talenten of gaven beschikken.

Uit al deze verhalen vallen enkele algemene conclusies te trekken: mensen zijn tijdens een BDE in staat om snel en helder te denken, hun zintuigen zijn scherper dan normaal en ze hebben een totaaloverzicht over hun leven. Bruce Greyson heeft een lijst van maar liefst 80 kenmerken opgesteld en wil de geloofwaardigheid van deze ervaringen laten zien. Hij wil graag een brug slaan tussen wetenschap en religie: “Ik hoop aan te tonen dat wetenschap en spiritualiteit verenigbaar zijn, dat spiritueel zijn niet betekent dat je de wetenschap terzijde moet schuiven” (p. 24).

De wetenschappelijke benadering – die in dit boek meer op de achtergrond staat – is de aanname dat een BDE wordt veroorzaakt door elektrische of chemische veranderingen in de hersenen. Daar gaat Bruce Greyson – gelukkig voor de meesten van ons die geen medische achtergrond hebben – niet dieper op in want hij laat in Daarna vooral mensen aan het woord met hun vaak opzienbarende ervaringen. Deze verhalen laten niet alleen iets zien van wat er voorbij de aardse levensgrens is maar ze weerspiegelen ook iets over de diepte van ons huidige leven. Daarom heeft het laatste hoofdstuk van Daarna de mooie titel Het leven voor de dood’. Het beschrijft hoe mensen na een BDE zijn veranderd omdat zij deze ervaring als verrijkend hebben ervaren.

Bruce Greyson is emeritus hoogleraar psychiatrie en neurologische gedragswetenschappen aan de universiteit van Virginia en medeoprichter van een internationale associatie voor bijna-dood studies en redacteur van een academisch tijdschrift over bijna-dood-ervaringen.

Binnenkort volgt een andere bespreking over hetzelfde onderwerp waaraan Bruce Greyson ook een bijdrage heeft geleverd: Eindeloos bewustzijn komt in dit boek voor.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles