In een zin een meesterwerk
De financiële crisis heeft alvast één echt literair meesterwerk opgeleverd, Mike McCormacks Dag der zielen, een psychologische roman over schuld, wroeging en het besef dat het allemaal anders moet.
[Recensie] Marcus Conway zit aan de keukentafel. Het is Allerzielen 2008, zijn vrouw Mairead zal nog een uur of vier weg zijn en hij overdenkt zijn leven. Als kind zag hij hoe zijn vader een Massey Ferguson 35-tractor uit elkaar haalde, ieder onderdeel bekeek en smeerde en de machine weer ik elkaar zette. De kleine Marcus zag echter niet alleen zijn vader, hij zag ook god die het heelal met moeren en bouten in elkaar schroefde en het visioen van een mens die hemel en aarde uit hun hengsels kon lichten door er een of andere onontbeerlijke splitpen uit te lichten. Hij zou ingenieur worden.
In Mike McCormacks Dag der zielen beseft Marcus hoe fout die kinderlijke fantasie wel was, want zo’n uit losse onderdelen in elkaar gekitte constructie is niet echt stevig natuurlijk. Het risico op instorting is permanent, tot het werkelijkheid wordt, en dat is wat Marcus meemaakt, daar aan die keukentafel. We zien zijn leven passeren, hoe zijn huwelijk niet werd wat hij ervan verwachtte, evenmin als zijn kinderen. Hij beschrijft zijn overspel. Maar wat hem misschien nog wel het meest dwarszit is dat hij als bouwkundig ingenieur naarstig meewerkte aan het opblazen van de reusachtige financiële luchtbel die een paar maanden eerder is geklapt, die de Celtic Tiger ontmaskerde als een gore straatkat en maakte dat zijn landgenoten ’s avonds rijk gingen slapen en de ochtend nadien met een lege bankrekening weer opstonden.
Dag der Zielen speelt dus in Ierland, in Louisburgh meer bepaald, een dorp in South Mayo, een graafschap vol kruiswegen en kapelletjes, trots op zijn unieke geschiedenis van mensen die verhongeren of zichzelf uithongeren voor de goede zaak. En dat ook nog steeds doen, bijvoorbeeld uit protest tegen het plan om een hogedruk gasleiding onder de nabije baai te leggen. Het is een leeglopende streek, van waaruit men vroeger naar Amerika vertrok en nu naar de lonkende goudpotten van Dublin.
Niet alleen qua setting, maar ook op literair vlak is Dag der Zielen een echte Ierse roman. De door een midlife crisis getroffen Marcus doet heel erg denken aan de hoofdpersonen uit John Banvilles Ghosts of The Sea. Ook hij heeft het gevoel achtervolgd te worden door de fouten uit zijn verleden. En dan is er nog die specifieke stijl. Als wou McCormack eer bewijzen aan zijn illustere voorgangers James Joyce en Samuel Beckett heeft hij zijn roman als een enkele stream of consciousness geschreven. Geen leestekens dus in deze lange zin van een roman die de weergave is van een ononderbroken gedachtegang. En het werkt. De eerste pagina’s is het even wennen, maar daarna lees je op de bezwerende cadans van McCormacks taal en lijk je wel in een trance te komen. Dag der Zielen is daarom de ideale roman om in één zit uit te lezen en daarna nog heel vaak aan terug te denken. Want dit boek gaat natuurlijk niet alleen over een zonderlinge Ier in Louisburgh. Het gaat ook over Ierland als geheel, over de wijze waarop wij naar onze omgeving kijken en wat wij uiteindelijk van de wereld willen maken.
—
Eerder verschenen in De Morgen
