Orwell’s moestuin en kippen aan de vooravond van WOII
De meeste mensen van mijn generatie kennen ongetwijfeld Orwell’s boeken Animal Farm en 1984. En zonder meer gold dat van iedereen die na het lezen van deze boeken – ik spreek over de jaren zeventig en tachtig – nog durfde te geloven in de heilstaten Rusland, de DDR, Cuba of China met rede getwijfeld kon worden aan ‘s mens gezond verstand.
Mijn favoriete Orwell is Homage to Catalonia, Orwells verslag van zijn belevenissen tijdens en in de Spaanse Burgeroorlog. Interessante kost voor al die Syrië-watchers en -gangers, om te snappen hoe een burgeroorlog annex revolutie werkt. Orwell beschrijft hoe de communisten alles wat op een andere manier links was dan zij, met meer fanatisme bestreden dan de fascisten van Franco. Vul waar communisten staat IS in, en waar Franco staat Assad en je snapt hoe het in Syrië afloopt. Ontluisterend. En mocht je ooit sympathie voor het communistisch ideaal hebben gehad, ook door het lezen van Homage to Catalonia, krijg je een enorme weerzin tegen alles wat communisme is. Toch was Orwell niet bepaald rechts te noemen, hij probeerde net als zijn tijdgenoot Camus in Frankrijk, een derde weg te vinden, tussen het stalinisme en liberalisme in. Zijn sympathie lag bij de gewone man en al zijn noden. Orwell koos als bourgeois kind de kant van de arbeiders en leefde lange tijd hun leven, aan de zelfkant, het leven van de sloebers en de tobbers. In zijn Dagboeken 1931-1949 doet Orwell verslag van zijn tochten in de jaren dertig van de vorige eeuw met andere armoedzaaiers, op het platteland tijdens de hop pluk. Ook onderzocht hij de armoede in de mijnbouw in midden Engeland. Schokkend en grappig tegelijk is zijn verslag over zijn logeeradres, bij een volstrekt vervuild armoedig gezin. Orwell deed aan participerende journalistiek, geen afstand houden, maar deel worden van de mensen die hij beschreef.
Tweede Wereldoorlog
Nu het af en toe voelt alsof we aan de vooravond staan van een nieuwe totale wereldramp (Oekraïne, Syrië, ebola etc.), is het boeiend te lezen hoe Orwell eind jaren dertig schrijft over de oorlogsdreiging aan de vooravond van WO II. De beslissingen van de Engelse regering om elke keer weer de volgende stap van Hitler te accepteren en elke keer toch maar weer te geloven in de diplomatie… doet wel denken aan het gedrag nu van het Westen versus Poetin c.s. Boeiende kost. Ook Orwell’s verslag tijdens de oorlogsjaren is spannend om te lezen.
Toch vallen de Dagboeken over de hele linie wat tegen. Je komt weinig te weten over wat Orwell nu als mens bezig hield, over zijn schrijverschap heeft hij het nauwelijks. Evenmin is zijn privéleven interessant genoeg voor zijn dagboeken, zo lijkt het althans. Orwell heeft het niet over de liefde, niet over zijn zoon, niet over de dood van zijn eerste vrouw. En van de 350 pagina’s in de Nederlandse editie gaan zeker 125 pagina’s over Orwells pogingen om boer annex visser te worden. Hij is voortdurend in de weer een moestuin te runnen, met het houden van kippen, vissen in de zee. Eindeloze verslagen over hoeveel eieren er nu weer gelegd zijn, welke groente het goed doet en welke niet, vragen redelijk veel van de lezer. Niet interessant, alleen voor Orwell zelf, bedoeld als logboek om volgend jaar wel wat te kunnen oogsten en te onthouden waar hij zijn hengel wanneer moet uitgooien.
De Dagboeken, en de mooie passages die er zeker wel in staan, zie ik dan vooral ook als een uitnodiging om Orwell’s romans weer eens te gaan lezen.
