"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Dahlia's en sneeuw

Dinsdag, 22 april, 2008

Geschreven door: Kester Freriks
Artikel door: Annemijn Molenaar

Alles is lijden en verleden

Hoe is het om anno 2008 oud te zijn? De mensen achter de Boekenweek wilden dit graag weten van romanciers, dichters en essayisten. Er is zoveel meer dan heupoperaties en uitvaartverzekeringen, moeten ze hebben gedacht. En dus vlogen de seniorentitels over de toonbank. Gekocht door vertwijfelde tweede leeftijdmensen, aanhikkend tegen die derde. Dahlia’s en sneeuw, zevende roman binnen het literair oeuvre van Kester Freriks, zou ze definitief tot wanhoop hebben gedreven. De cover – zwart, vrouw zit apathisch op stoel, ondertitel: roman over ouderdom – zet niet bepaald optimistisch in. Grinnikend verouderen doe je maar met Renate Dorrestein, bij Kester Freriks is het een verdrietige boel. Wel een aangrijpende, intieme, verdrietige boel overigens.

In Dahlia’s en sneeuw wordt de gedachtewereld van Julia Wensiez-Lankhorst gevolgd. Gedachtewereld, want gesproken contact met de buitenwereld heeft ze amper. Julia is 74 jaar en lijdt aan Alzheimer. Ze woont met haar man Alfred Wensiez in Mariënlo, waar ze ‘elke dag opnieuw moet leren verder te leven.’ Haar leven bestaat uit angst, eenzaamheid, frustratie en onbenoembaarheid: ‘Toch begin ik te begrijpen dat mijn verhaal werkelijk iets te maken heeft dat naamloos is, waarvan je sprakeloos wordt, waarvoor zelfs ik de woorden niet kan vinden.’ Haar man schaamt zich voor zijn vrouw, die verdwaalt in het bos, de namen van haar schoondochters niet kent. Hij schuift haar geregeld een velletje onder haar neus, waar ze dan een kruisje moet plaatsen. Ze weigert het kruisje te zetten dat haar instemming met opname in Huize Lindelaan zou betekenen. Freriks laat mooi zien hoe een vrouw met ongewoon boeiende gedachten toch zo verdwaald kan zijn in haar hoofd. Taal is ze niet verleerd, toch is het ‘alsof de woorden verstoppertje spelen en [ze] ze aldoor moet zoeken.’

Julia leeft in flarden vroeger. Citaten, boektitels, jeugdverhalen, huwelijksgeheimen. Soms klinkt er zomaar muziek. Het grootste deel van de roman is voltooid verleden tijd. Of voltooid verleden toekomende tijd, zoals Julia het zelf noemt. Ze herinnert zich het moederschap van drie zonen, die nu getrouwd zijn met onbekende vrouwen en vader zijn van naamloze kleinkinderen. Ze denkt terug aan vijf zwangerschappen, aan haar ontrouw, aan het overleden kind waarvan ze niet weet of Alfred wel de vader was. De toekomst is woordeloos. Wat voortduurt is de voorbije tijd. Voelbaar wordt het afscheid als haar man een kunstenaar inhuurt om Julia te portretteren. Als zoon Johan zegt: ‘Mama, zo blijf je in onze herinnering’, klinkt het alsof ze al dood is.

De portretschilder bekijkt haar, wil haar kennen, luistert. Dit helpt Julia te praten: ‘Ik luister verbaasd naar mijn stem. Alles wat ik weet zit in mijn hoofd, en soms komt het opeens naar buiten, omdat er iemand is die naar me kijkt en luistert.’ Hier laat Freriks weer zien dat de ongeïnteresseerde buitenwereld medeplichtig is aan de woordenverstopping van Julia, en de Alzheimerpatiënt in het algemeen. De schilder is anders, hij wil haar nieuw maken, opnieuw scheppen. Julia hoopt dan ook dat de man haar vitaliteit teruggeeft: ‘Ik vraag aan u, schilderende man, zoudt u mij zo opnieuw kunnen herscheppen, niet zoals ik nu ben, maar zoals ik eens was? Jong, lichtgevend.’

Boekenkrant

Julia kan moeilijk praten, maar haar denken is niet uitgeschakeld. ‘Taal is mij ontschoten. Straks besta ik alleen als schilderij. Begrijpt mijn man zo’n mooie zin van me, of een vrouw in wit jasschort die zich verpleegster noemt?’ Dahlia’s en sneeuw is een klaaggedachte van een vrouw die het leven tussen haar vingers ziet doorglippen, wier wil betoverd lijkt. Zelfs aan de laatste noodgreep die haar vroeger kan teruggeven, een jeugdportret, wordt geen gehoor gegeven. Freriks weet haar geluidloosheid en verdriet hoorbaar te maken tussen de regels door. Ouderdom is onomkeerbaar. Ze wordt ingehaald door alles wat toekomst heeft. ‘Al het jonge doet ons, oude mensen, pijn.’


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: