"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Dat gebeurt hier niet

Vrijdag, 21 juli, 2017

Geschreven door: Sinclair Lewis
Artikel door: Marnix Verplancke

Het kan ook in de VS

De Amerikaanse nobelprijswinnaar Sinclair Lewis schreef in 1935 een dystopische roman waarin de V.S. geleid worden door de fascist Buzz Windrip. Hé, denk je bij het lezen, dat lijkt Donald Trump wel.

Na acht jaar aandringen mocht de Amerikaanse sterjournaliste Dorothy Thompson in 1931 Adolf Hitler interviewen. De toekomstige grote man van Duitsland, zei iedereen, maar Thompson zag in hem niet meer dan een een klein, zielig mannetje met een grote dosis onzekerheid en een paar rare tics. Misschien droomt hij er wel van ooit een groot dictator te worden, schreef ze in haar artikel dat in de Cosmopolitan van maart 1932 verscheen, maar dat zal nooit gebeuren. Nog geen jaar later diende ze haar woorden echter weer in te slikken: het was gebeurd.

Dorothy Thompson was getrouwd met de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Sinclair Lewis en de wijze waarop ze zich mispakte aan Hitler heeft zeker meegespeeld bij het uitdenken van zijn roman Dat gebeurt hier niet, die in 1935 verscheen. In dat boek beschrijft hij immers de opgang van een Amerikaanse fascistische partij, geleid door een ietwat sullig mannetje dat als geen ander speeches kan geven en het daardoor tot president van de V.S. schopt, ook al beweerde ieder weldenkend mens vooraf dat dit nooit kon gebeuren.

“Hij dronk Coca-Cola met de methodisten, bier met de lutheranen, Californische witte wijn met de Joodse middenstanders en als er niemand keek, dronk hij illegaal gestookte maïswhisky met alles en iedereen.” Lewis zet Berzelius Windrip – ‘Buzz’ voor de vrienden en ‘buizerd’ voor de vijanden – neer als een gewiekste populist die in het Amerika van na de Grote Depressie zieltjes wint voor zijn idee dat zowel democratie als communisme gefaald hebben en het fascisme de enige weg vooruit is. Met 28 miljoen steuntrekkers en Joodse financiers die samen met de vakbonden de macht over proberen te nemen in onze bedrijven wordt het tijd om in actie te komen, oreert Windrip. Nadat hij eerst de Democraten achter zich heeft gekregen, verovert hij ook het witte huis. Zijn programma bestaat uit vijftien punten, waaronder meer macht voor de Federale Centrale Bank, meer openbare werken en het uitbouwen van een corporatistisch staatsbestel met een presidentieel bestuur. Dat zwarten en joden niet langer overheidsfuncties zullen kunnen uitoefenen en vrouwen terug aan de haard moeten vergeten de meeste mensen omdat Windrip hun fantasie aanwakkert met de belofte van een basisinkomen. Dat de 1% rijksten evenveel verdienen als de armste 42% samen is een schande, zegt hij. Voortaan zal niemand nog meer dan 500.000 dollar per jaar mogen verdienen, en iedereen krijgt een basisinkomen van 5000 dollar.

Dans Magazine

De antiheld die Sinclair Lewis tegenover Windrip plaatst is Doremus Jessup, eigenaar en hoofdredacteur van de krant The Daily Informer, de bijbel van de Vermontse conservatieve boeren. Hij is een democraat in hart en nieren, een man van het gezond verstand die ieder utopisch denken afwijst, maar zijn aanhang zienderogen ziet slinken. Wacht maar, denken immers veel van zijn boerenlezers, wanneer Windrip aan de macht komt, zullen wij de prijs van de tarwe gaan bepalen, en niet langer die hoge heren in maatpak. Het Amerikaanse fascisme zal anders zijn dan het Europese, bezweert Jessup zijn medestanders. Het zal zijn eigen culturele en vooral ook religieuze invulling krijgen en er zullen echt geen bruin- of zwarthemden door de straten marcheren. En daarin krijgt hij gelijk, want Windrips Minute Men, de stoottroepen die een paar weken voor de verkiezingen worden opgericht en die binnen de kortste keren een half miljoen leden tellen, dragen witte hemden.

Ook al merk je aan de soms manke dialogen en ongeloofwaardige plotwendingen dat Sinclair Lewis Dat gebeurt hier niet op goed vijf maanden tijd schreef en hij daarbij flink aan de drank zat, toch is het boek een keisterke roman. Sentimentalisme wordt zo goed mogelijk uit de weg gegaan en doordat Lewis focust op tientallen personages behoud je als lezer ook genoeg afstand. Soms krijg je de indruk non-fictie te zitten lezen in plaats van een roman, wat enorm bijdraagt tot de geloofwaardigheid.

“De senator was vulgair, een halve analfabeet, viel eenvoudig te betrappen op openlijke leugens en huldigde bijna idiote ‘ideeën’, terwijl zijn beroemde vroomheid die van een handelsreiziger in kerkmeubilair was en zijn nog beroemdere humor het sluwe cynisme van een plattelandswinkelier.” Lewis baseerde zijn Buzz Windrip op Huey Long, de fascistische senator van Louisiana die de nominatie van de Democraten in de wacht leek te zullen slepen tot hij omkwam bij een aanslag. In bovenstaande beschrijving Donald Trump herkennen ligt echter eveneens voor de hand. Voor nogal wat Amerikaanse journalisten was die zelfs zo duidelijk dat ze onomwonden schreven dat Lewis het presidentschap van Trump had voorspeld. Mits een paar analogieën zou Trump dan een fascist zijn. Ons lijkt dit echter wat overdreven. De historische context is vandaag anders. We zien Trump nog niet meteen werk- en concentratiekampen opzetten, of een oorlog beginnen tegen Mexico. Of toch? Want zoals Mark Twain al wist: “History never repeats itself, but it rhymes.”

Eerder verschenen in De Morgen

 


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Babbitt

Auteur:
Sinclair Lewis
Categorie(ën):
Literatuur

Dat gebeurt hier niet