Een zintuiglijke taalvuurwerk
[Recensie] De beesten is de debuutroman van Gijs Wilbrink (1984) die zich volgens zijn uitgever tot nu toe presenteerde als muzikant en medeoprichter van podcastplatform Vriend van de Show. Tot nu toe, dat wil zeggen tot acht jaar geleden want volgens het naschrift heeft de auteur er zo lang over gedaan om deze roman te componeren. En het resultaat is ernaar!
Vertelstemmen en compositie
In zijn lesboek over welke elementen een verhaal goed maken, Doubletakes1, zegt T. Coraghessan Boyle, auteur van een rijk en veelgeprezen oeuvre, dat voor een goed verhaal een pakkende stem nodig is. Deze roman kent zo’n stem, meer dan één zelfs, en wat voor stemmen! Ten eerste is er het personage dat de geschiedenis waar de roman om draait vanuit het heden vertelt. Heel lang is onduidelijk wie die persoon is (en dat ga ik hier ook niet verklappen). De hoofdstukken met de herinneringen van deze figuur wisselen af met die van Isa, ook spelend in het heden. Van haar leren we vrij snel dat ze uit een Achterhoeks dorp komt en lid is van de als asociaal bekendstaande familie Keller. Gaandeweg komen we meer te weten over wat er in het verleden gebeurd is en hoe dat het heden beïnvloedt. De hoofdstukken van de eerste en de tweede stem blijven om elkaar heen slingeren totdat vlak voor het einde de twee heel origineel in één hoofdstuk samenkomen. Het knappe van de compositie is dat je het als lezer goed kunt volgen, al had de stamboom van de familie die achter in het boek staat beter voorin opgenomen kunnen worden.
Een wereld op zich
Gelukkig heeft de auteur per hoofdstuk steeds gekozen voor één verteller met één perspectief. Hierdoor maak je je de stemmen en personages echt eigen en blijven ze in je hoofd zitten. Gaandeweg krijgt de fictieve wereld die de auteur geschapen steeds meer vorm en raak je er als lezer compleet in ondergedompeld. De beesten doet denken aan dat andere overrompelende debuut van tien jaar geleden, Bonita Avenue van Peter Buwalda, dat zich toevallig ook in het oosten van het land afspeelde. Alleen is de roman van Wilbrink beter, want geconcentreerder, met minder losse eindjes en zijpaden. Alle gebeurtenissen hebben een betekenis die gerelateerd is aan de belangrijke gebeurtenis uit het verleden.
Taal
Wilbrink heeft overduidelijk een passie voor zintuiglijke woorden en uitdrukkingen, in het bijzonder wanneer ze uit het Achterhoeks dialect komen (een kleine woordenlijst had niet misstaan). In het boek vind je tal van opsommingen van sappige termen zoals: briggelig, verhabbezakt, goedwies, groezel, kruudmoes, begeistert, stipvet, snalt, smodde, enz enz. Maar ook in het ANB en de beeldspraak weet Wilbrink er raad mee: ‘de heuvel (ligt) erbij als de verstijfde romp van een dood schaap’, ‘de treden van de immense trap … kraakten als een zeurend zwijn’, ‘een stem … diep en daverend als een scheurende boomstronk’, ‘het leek of het huis leefde, en kauwde’. Het is een en al zintuiglijkheid.
Overrompelende roman
Een roman zo overrompelend als De beesten kom je maar zelden tegen. Aan het eind gekomen wil je het geheel eigenlijk meteen nog een keer lezen, vanwege de heerlijke smeuïge taal maar ook om de wereld waar je uren in hebt rondgedwaald nog beter te leren kennen. Wie weet wat je bij eerste lezing van dit ingenieuze bouwwerk nog over het hoofd hebt gezien!
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
1 Doubletakes – Pairs of Contemporary Stories, T. Coraghessan Boyle, Thompson Wadsworth, 2004, pp. 2-4.
Op 8 februari is Gijs Wilbrink te gast bij Bazarow.LIVE in Bieb Neude. Liliane Waanders gaat met hem in gesprek over zijn boek De beesten. Het programma is ook online te bekijken. Kijk hier voor meer informatie.
